Mózg, który nie czuje się otoczony troską, staje się bardziej wrażliwy na stres i zostaje zdominowany przez systemy przetrwania - strach, panikę i wściekłość.
Brak troski programuje mózg do reakcji przetrwania; strach, panika, wściekłość stają się domyślne, tracimy zdolność regulacji emocji.
Filozoficzno-Psychologiczne Wyjaśnienie Cytatu Gábora Maté
Cytat Gábora Matégo, że „Mózg, który nie czuje się otoczony troską, staje się bardziej wrażliwy na stres i zostaje zdominowany przez systemy przetrwania - strach, panikę i wściekłość”, kondensuje w sobie esencję głębokiego interakcjonizmu między środowiskiem, rozwojem mózgu a doświadczeniami emocjonalnymi. Z psychologicznego punktu widzenia, odnosi się on do neurobiologicznych podstaw przywiązania i regulacji emocjonalnej, podkreślając fundamentalną potrzebę bezpieczeństwa i opieki dla optymalnego funkcjonowania psychicznego.
Znaczenie i Kontekst: Maté, jako lekarz i badacz traumy, wielokrotnie wskazuje na wczesnorozwojowy kontekst formowania się mózgu. Niemowlę i małe dziecko, dla prawidłowego ukształtowania się systemów regulacji stresu (głównie osi podwzgórze-przysadka-nadnercza, czyli HPA), potrzebuje responsywnej i empatycznej opieki. Kiedy ta troska jest niewystarczająca lub niekonsekwentna, mózg rozwija się w warunkach permanentnego zagrożenia. Oznacza to, że jego systemy przetrwania – te same, które są aktywowane w obliczu realnego niebezpieczeństwa (układ współczulny, jądro migdałowate) – pozostają w stanie podwyższonej czujności. To nie jest kwestia świadomego wyboru, lecz adaptacji neurobiologicznej do niepewnego środowiska. Strach, panika i wściekłość stają się domyślnymi reakcjami, ponieważ mózg nauczył się, że jest to najlepszy sposób na radzenie sobie z brakiem bezpieczeństwa, nawet jeśli dany bodziec nie stanowi obiektywnego zagrożenia.
Wyjaśnienie Psychologiczne: Na poziomie psychologicznym, brak troski w cytacie Matégo odnosi się nie tylko do fizycznego zaniedbania, ale również do braku empatii, akceptacji i zrozumienia ze strony opiekunów. Mózg dziecka, a później dorosłego, interpretuje te braki jako zagrożenie dla swojego istnienia i dobrostanu. Rozwija się wzorzec hiperaktywności układu limbicznego (odpowiedzialnego za emocje) i hipoaktywności kory przedczołowej (odpowiedzialnej za racjonalne myślenie, planowanie, regulację emocji). W konsekwencji taka osoba staje się bardziej wrażliwa na stres – nawet drobne niedogodności mogą wywołać silne, automatyczne reakcje strachu, wściekłości czy paniki, które są nieproporcjonalne do rzeczywistego zagrożenia. Jest to efekt internalizacji pierwotnego środowiska pozbawionego poczucia bezpieczeństwa.
Z perspektywy filozoficznej, cytat ten dotyka kwestii interesubiektywności i wzajemnego wpływu na nasze istnienie. Istnienie indywidualnego „ja” jest nierozerwalnie związane z jakością relacji z „innymi”. „Mózg, który nie czuje się otoczony troską” jest fundamentalnie zakotwiczony w doświadczeniu braku potwierdzenia, braku przynależności do bezpiecznej wspólnoty. To nie tylko deficyt biochemiczny, ale głęboki egzystencjalny lęk przed samotnością i niebytem. Troska, w tym kontekście, jest nie tylko gestem opiekuńczym, ale warunkiem koniecznym dla rozwoju zdolności do autoregulacji, empatii i ogólnego dobrostanu psychicznego.