Prawda ma charakter bezwzględny.
Kartezjusz wierzył w obiektywną, niezmienną prawdę, odkrywaną rozumem. Psychologicznie, to poszukiwanie pewności i racjonalności, ale współczesna psychologia widzi prawdę jako społecznie i indywidualnie konstruowaną.
Dwa Oblicza Prawdy: Kartezjański Absolut a Psychologiczny Relatywizm
Afirmacja Kartezjusza, że „Prawda ma charakter bezwzględny”, stanowi fundament jego filozofii racjonalistycznej i jest kluczem do zrozumienia jego metody dociekania wiedzy. W kontekście historycznym, Kartezjusz żył w czasach przełomu, gdy podważano autorytety średniowieczne, a nauka zaczynała szukać nowych podstaw. W obliczu tego chaosu, pragnął znaleźć niezachwiane prawdy, które mogłyby służyć jako absolutne punkty odnieszenia dla całej wiedzy. Dla Kartezjusza, bezwzględność prawdy oznaczała, że jej istnienie nie zależy od subiektywnego doświadczenia, zmysłów czy emocji. Prawda jest obiektywna, niezmienna i uniwersalna, dostępna dla każdego umysłu, który jest zdolny do logicznego rozumowania. Myślący podmiot, poprzez proces systematycznej wątpliwości, może dotrzeć do jasnych i wyraźnych idei, które same w sobie są gwarantem ich prawdziwości – jak słynne „Cogito ergo sum”. Indywidualny umysł, wyposażony w rozum, staje się zatem narzędziem do odkrywania tych absolutnych prawd.
Z perspektywy psychologicznej, Kartezjańska koncepcja prawdy absolutnej ma głębokie implikacje. Po pierwsze, zakłada racjonalność człowieka jako podstawową cechę poznawczą. Ludzki umysł jest postrzegany jako system zdolny do przetwarzania informacji w sposób logiczny i bezstronny, co prowadzi do odkrywania obiektywnych rzeczywistości. To podejście kładzie nacisk na logiczne myślenie, dedukcję i unikanie błędów poznawczych, wynikających z emocji czy uprzedzeń. Po drugie, Kartezjusz pośrednio wskazuje na potrzebę pewności i stałości w ludzkim doświadczeniu. W świecie pełnym zmienności i niepewności, poszukiwanie absolutnych prawd może być silnym motywatorem psychologicznym, zapewniającym poczucie bezpieczeństwa i sensu. Wiedza absolutna eliminuje chaos i pozwala na budowanie spójnego światopoglądu.
Jednakże, psychologia współczesna, zwłaszcza psychologia poznawcza i społeczna, często stawia pytanie o realność takowej „bezwzględnej prawdy”, jeśli chodzi o ludzkie doświadczenie. Kładzie nacisk na konstrukcjonizm i relatywizm poznawczy, argumentując, że nasza percepcja rzeczywistości jest w dużej mierze kształtowana przez schematy poznawcze, emocje, kulturę i osobiste doświadczenia. To, co dla jednej osoby jest absolutną prawdą, dla innej może być jedynie subiektywną interpretacją. Emocje, uprzedzenia, społeczne normy i indywidualne historie życia zniekształcają nawet najbardziej obiektywne fakty. W tym ujęciu, poszukiwanie absolutnej prawdy może być również psychologiczną obroną przed złożonością i niepewnością świata. Kartezjańska koncepcja prawdy absolutnej, choć intelektualnie pociągająca i historycznie wpływowa, w psychologicznym ujęciu codziennego funkcjonowania człowieka, często ustępuje miejsca bardziej zniuansowanym modelom poznania, podkreślającym jego subiektywny, dynamiczny i społecznie uwarunkowany charakter.