Dobro stoi wyżej niż piękno.
Dobro, oparte na etyce i działaniu, jest głębsze i trwalsze niż ulotne piękno estetyczne, dając prawdziwy sens i spełnienie.
Filozoficzno-Psychologiczne Rozważania nad Cytatem Żeromskiego
Aforyzm Stefana Żeromskiego, „Dobro stoi wyżej niż piękno”, to głęboko humanistyczna deklaracja, która w świetle psychologii może być interpretowana na wielu płaszczyznach. Jego sens nie ogranicza się do prostej hierarchii wartości, lecz ukazuje złożoną interakcję ludzkiej percepcji, moralności i dążenia do sensu. Z psychologicznego punktu widzenia, piękno, często utożsamiane z estetyką, harmonią i przyjemnością wizualną, może być powierzchowne, ulotne i subiektywne. Jego siła oddziaływania, choć potężna, z czasem może słabnąć lub ulegać relatywizacji. Piękno może być doświadczane biernie, bez konieczności angażowania głębszych procesów poznawczych czy moralnych.
Natomiast dobro, w rozumieniu Żeromskiego, odnosi się do znacznie bardziej fundamentalnych aspektów ludzkiego doświadczenia. Jest to kategoria etyczna, związana z działaniem, intencją, współczuciem i empatią. Psychologicznie, dążenie do dobra i jego realizacja wiążą się z rozwojem moralnym, poczuciem sensu życia (Viktor Frankl), a także z autentycznością i integralnością osobowości (Carl Rogers). Działania oparte na dobru, takie jak altruizm, sprawiedliwość czy miłość, aktywują w mózgu obszary związane z nagrodą i satysfakcją, oferując znacznie trwalsze i głębsze poczucie spełnienia niż sama estetyka. Dobro buduje relacje międzyludzkie, wzmacnia wspólnoty i przyczynia się do ogólnego dobrostanu psychicznego, zarówno jednostki, jak i społeczeństwa. Można argumentować, że to właśnie dobro, a nie piękno, jest kluczowe dla ludzkiego przetrwania i ewolucji w sensie psychologiczno-społecznym. Piękno może inspirować, ale dobro transformuje i leczy. W sytuacjach kryzysowych, to wartości moralne i etyczne, a nie estetyczne, stają się kompasem dla ludzkiego działania. Dlatego też, choć piękno wnosi radość, to dobro zapewnia fundament dla godnego i sensownego życia. Żeromski, jako pisarz głęboko analizujący kondycję ludzką, uświadamiał, że prawdziwa wartość człowieka tkwi w jego moralnym wyborze i działaniu na rzecz innych, a nie w powierzchownym blichtrze.