Młodość nie wierzy doświadczeniu starych.
Młodość poszukuje autonomii poprzez własne doświadczenia, kwestionując dorobek starszych, co jest mechanizmem rozwoju i ewolucji.
Cytat Tadeusza Dołęgi Mostowicza: „Młodość nie wierzy doświadczeniu starych.”, stanowi głębokie odzwierciedlenie fundamentalnych dynamik psychologicznych leżących u podstaw wzajemnych relacji międzypokoleniowych. Jako psychologowie, dostrzegamy w nim nie tylko konstatację, ale wręcz opis pewnego nieuchronnego cyklu, wynikającego z ewolucyjnych i rozwojowych imperatywów.
Młodość jako stan ontologiczny i psychologiczny charakteryzuje się prymatem eksploracji, samostanowienia i konstrukcji własnej tożsamości. To okres intensywnego uczenia się przez bezpośrednie doświadczanie świata, często nacechowany pragnieniem odróżnienia się, obalenia starych paradygmatów i ustanowienia nowych. Mechanizmy neuronalne u młodych ludzi, zwłaszcza te kontrolujące rozwój kory przedczołowej odpowiedzialnej za zarządzanie ryzykiem i przewidywanie konsekwencji, są jeszcze w fazie dojrzewania. To tłumaczy impulsywność i podejmowanie decyzji, które z perspektywy „starych” wydają się nierozsądne.
Ponadto, młodzież dąży do indywidualizacji – procesu separacji od rodziców i autorytetów, który jest kluczowy dla zdrowego rozwoju psychicznego. Odrzucanie doświadczeń starszych, choćby nieświadomie, bywa formą manifestacji tej potrzeby autonomii. Istnieje tu również element „błędu poznawczego młodości” – przekonania o własnej wszechwiedzy i niepowtarzalności doświadczeń. Każde pokolenie ma tendencję do myślenia, że odkrywa świat na nowo, a doświadczenia poprzedników są nieadekwatne do współczesnych realiów.
Z drugiej strony, „starsi” reprezentują skumulowaną mądrość, ostrożność i świadomość konsekwencji. Ich perspektywa jest ukształtowana przez liczne sukcesy i porażki, co prowadzi do bardziej konserwatywnego podejścia. Chęć przekazania tej wiedzy młodszym jest naturalna i wynika z ewolucyjnie ugruntowanej potrzeby zapewnienia przetrwania i rozwoju gatunku. Jednakże, sposób, w jaki ta wiedza jest przekazywana, często bywa postrzegany przez młodzież jako pouczanie, narzucanie czy wręcz ograniczanie wolności.
Psychologicznie, cytat Mostowicza uwypukla także dynamikę władzy i autorytetu. Młodość kwestionuje autorytet oparty na wieku i doświadczeniu, szukając własnych źródeł autorytetu i prawdy. Jest to niezbędne do ewolucji społecznej i kulturowej. Gdyby młodość bezkrytycznie akceptowała wszystkie nabyte mądrości, innowacja i zmiana byłyby niemożliwe. Zatem, ta naturalna „niewiara” jest paradoksalnie siłą napędową postępu, choć nie zawsze jest to proces bezbolesny i wolny od konfliktów międzypokoleniowych.
Wreszcie, cytat dotyka esencji empatii międzypokoleniowej. Zrozumienie, że obie strony działają w oparciu o swoje unikalne perspektywy i potrzeby rozwojowe, pozwala na budowanie mostów, zamiast murów. Akceptacja, że młodość musi popełnić własne błędy, aby się uczyć i dorastać, oraz że doświadczenie starszych jest cenne, nawet jeśli nie zawsze natychmiastowo przyswajalne, to klucz do harmonii w tej odwiecznej, psychologicznej grze między generacjami.