Nienawiść nie potrzebuje instrukcji, wystarczy ją tylko sprowokować.
Nienawiść jawi się jako uśpiona skłonność ludzka, łatwo aktywowana prowokacją, omijająca racjonalność, zakorzeniona w mechanizmach obronnych i tożsamości grupowej.
Cytat Katherine Anne Porter, "Nienawiść nie potrzebuje instrukcji, wystarczy ją tylko sprowokować", uderza w samo sedno ludzkiej psychiki, rozświetlając zarówno pierwotne, jak i złożone mechanizmy leżące u podstaw tego destrukcyjnego uczucia. Z perspektywy filozoficznej, zdanie to sugeruje, że nienawiść nie jest efektem skomplikowanej indoktrynacji czy wyrafinowanego planu, lecz raczej tendencją, która tkwi immanentnie w ludzkiej naturze lub jest łatwo dostępna pod powierzchnią świadomości. Filozofowie tacy jak Thomas Hobbes, w swoich rozważaniach o stanie natury, sugerowali, że bez struktur społecznych i moralnych, ludzkość skłonna jest do wojny wszystkich przeciw wszystkim, co ma swoje korzenie w lęku i potencjalnej agresji. Nienawiść, w tym kontekście, jest formą obniżenia obrony psychicznej i moralnej, która może zostać uruchomiona przez relatywnie proste bodźce.
Psychologicznie, cytat ten znakomicie oddaje ideę, że nienawiść często wynika z głęboko zakorzenionych mechanizmów przetrwania i obrony – nawet jeśli w nowożytnym kontekście te mechanizmy są często nadmiernie aktywowane lub błędnie ukierunkowane. Mówiąc o braku potrzeby „instrukcji”, Porter odwołuje się do automatyzacji procesów emocjonalnych. W psychologii poznawczej i społecznej wiemy, że emocje, zwłaszcza intensywne, takie jak lęk, gniew czy właśnie nienawiść, mogą być wywoływane w sposób niemal odruchowy. Pewne archetypy zagrożenia, takie jak obcy, inność, czy naruszenie terytorium osobistego (zarówno fizycznego, jak i symbolicznego), mogą szybko zapoczątkować łańcuch reakcji prowadzących do nienawiści. Działa tu mechanizm "sprowokowania" – bodziec zewnętrzny, często postrzegany jako zagrożenie dla tożsamości, wartości, zasobów lub bezpieczeństwa, może uruchomić ten uśpiony "program".
Kontekst ten dotyczy również przynależności grupowej i tożsamości społecznej. Nienawiść często kwitnie na gruncie polaryzacji „my” kontra „oni”. Wystarczy drobna prowokacja, np. obraźliwe słowo, gest, lub po prostu odmienność, aby uruchomić mechanizmy obronne tożsamości grupowej, prowadzące do dehumanizacji i wrogości wobec „innych”. To nie wymaga skomplikowanej teorii czy etykiety; czasami wystarczy odmienny wygląd, akcent, czy wyznanie, by system obronny instynktownie zareagował „nienawiścią” jako formą ochrony własnej grupy. Cytat podkreśla więc prymitywność i szybkość, z jaką nienawiść może zostać aktywowana, często omijając racjonalne procesy myślowe i opierając się na uprzedzeniach i automatycznych skojarzeniach.