Prawda wypowiadana w słowie - kosztuje. Tylko za plewy się nie płaci. Za pszeniczne ziarno prawdy - trzeba płacić.
Mówienie prawdy kosztuje odwagę i ponoszenie konsekwencji, w przeciwieństwie do pustych słów bez wartości.
Cytat Stefana Wyszyńskiego, choć na pierwszy rzut oka zdaje się prostą metaforą, kryje w sobie głębokie prawdy filozoficzne i psychologiczne, dotykające istoty komunikacji, autentyczności i kosztów związanych z dążeniem do prawdy. Wyszyński, odwołując się do rolniczego pojęcia `plewy` i `pszenicznego ziarna`, w mistrzowski sposób kontrastuje powierzchowność z substancją.
Filozoficznie, cytat ten podkreśla ontologiczny ciężar prawdy. Prawda nie jest czymś dowolnym, przypadkowym czy łatwo dostępnym. Jest wartością, która wymaga trudu, poświęcenia i często konfrontacji z dyskomfortem. `„Tylko za plewy się nie płaci”` – to odniesienie do banałów, kłamstw, półprawd czy pustych frazesów. Takie komunikaty są bezwartościowe, nie wymagają ani intelektualnego wysiłku w ich formułowaniu, ani moralnej odwagi w ich wypowiadaniu. Są jak jałowe resztki po przetworzeniu, pozbawione odżywczej wartości.
Psychologicznie, cytat ten dotyka kilku kluczowych obszarów. Po pierwsze, kwestii autentyczności. Wypowiadanie prawdy wymaga często zmierzenia się z własnymi lękami – lękiem przed odrzuceniem, niezrozumieniem, utratą statusu czy konsekwencjami. Bycie autentycznym, co oznacza zgodność między tym, co myślimy, czujemy i mówimy, jest psychicznie obciążające, ale jednocześnie fundamentalne dla zdrowia psychicznego i budowania trwałych relacji. Płacenie za "pszeniczne ziarno prawdy" to właśnie akceptacja tego obciążenia.
Po drugie, cytat odnosi się do odpowiedzialności w komunikacji. Każde słowo ma swoją wagę. Słowa prawdy, zwłaszcza te trudne, niosą ze sobą konsekwencje, zarówno dla mówiącego, jak i dla słuchacza. Wypowiedzenie prawdy może naruszyć status quo, wywołać sprzeciw, a nawet ból. Jednakże, to właśnie te słowa, mimo swojego "kosztu", są budulcem dla prawdziwego zrozumienia, wzajemnego szacunku i rozwoju. Płaci się za nie poczuciem winy, niepokojem, ale też często ulgą i poczuciem spełnienia moralnego.
Po trzecie, cytat podkreśla, że łatwość jest często wrogiem wartości. To, co łatwe i niekosztujące, rzadko jest wartościowe. W dobie nadmiaru informacji i powierzchownej komunikacji (charakterystycznej dla "plew"), zdolność do przekazywania i przyjmowania "pszenicznego ziarna prawdy" staje się coraz bardziej cenna. Wymaga to nie tylko odwagi mówiącego, ale także gotowości słuchacza do zmierzenia się z niewygodną rzeczywistością. Ostatecznie, „koszt” prawdy to inwestycja w prawdziwe relacje, rozwój osobisty i społeczną integralność.