Są trzy prawdy - prawda, półprawda i gówno prawda.
Tischner diagnozuje trzy rodzaje prawdy: autentyczną, częściowo zmanipulowaną i całkowicie fałszywą, odzwierciedlając ludzkie intencje i percepcję.
Filozoficzno-Psychologiczne Rozważania nad Prawdą wedle Tischnera
Cytat Józefa Tischnera: „Są trzy prawdy – prawda, półprawda i gówno prawda” to niezwykle lapidarna, a zarazem głęboka refleksja nad naturą prawdy, która ma doniosłe implikacje zarówno filozoficzne, jak i psychologiczne. W swojej prostocie uderza w sedno złożoności ludzkiego poznania i komunikacji.
Z perspektywy filozoficznej, Tischner, jako fenomenolog i myśliciel skupiony na doświadczeniu ludzkim, nie proponuje abstrakcyjnej teorii prawdy korespondencyjnej czy spójnościowej. Zamiast tego, zwraca uwagę na praktyczny wymiar prawdy – na to, jak prawda funkcjonuje w codziennym życiu i relacjach międzyludzkich.
Prawda
„Prawda” w ujęciu Tischnera to nie tylko zgodność myśli z rzeczywistością (adaequatio intellectus et rei), ale przede wszystkim prawda rozumiana jako autentyczność, uczciwość i rzeczywiste odniesienie do faktów bez zniekształceń. W kontekście psychologicznym, odzwierciedla ona spójność poznawczą i emocjonalną osoby. Mówienie prawdy jest aktem integralności, który buduje zaufanie i umożliwia zdrową komunikację. Jest to stan, w którym nasze wewnętrzne przekonania i zewnętrzne oświadczenia są w harmonii z obiektywną rzeczywistością lub, co ważniejsze, z naszym najlepszym rozumieniem tej rzeczywistości.
Półprawda
„Półprawda” jest najbardziej subtelnym i zdradliwym elementem triady. Psychologicznie, półprawda często wynika z mechanizmów obronnych, selektywnej uwagi, lub celowego manipulowania informacją. Nie jest to jawne kłamstwo, co czyni ją trudniejszą do zdemaskowania. Polega na pominięciu kluczowych szczegółów, wybiórczym przedstawieniu faktów, czy też użyciu języka, który maskuje pełny obraz. Osoba posługująca się półprawdą może nieświadomie dążyć do zachowania pozytywnego wizerunku, uniknięcia odpowiedzialności, lub zyskania przewagi. W efekcie, półprawda prowadzi do zniekształcenia percepcji rzeczywistości u odbiorcy, prowadząc do nieporozumień, a nawet do budowania fałszywych przekonań.
Gówno prawda
„Gówno prawda” to najbardziej dosadne określenie kłamstwa, fałszu i absurdu. W sensie psychologicznym, „gówno prawda” to całkowite oderwanie od rzeczywistości, celowe zniekształcanie faktów i manipulacja, często mająca na celu oszukanie, zaszkodzenie lub wprowadzenie w błąd. To manifestacja egoistycznych pobudek, braku empatii i pogardy dla prawdy. Jest to stan, w którym intencja jest jawnym zaprzeczeniem rzeczywistości, a jej celem jest dezorientacja. Często wiąże się ona z narcystycznymi tendencjami lub antyspołecznymi zachowaniami. Tischner, używając tak dosadnego języka, podkreśla jej destrukcyjny charakter i apeluje o czujność wobec jawnego fałszu, który podważa fundamenty zaufania społecznego i indywidualnego poznania.
Podsumowując, triada Tischnera to nie tylko klasyfikacja różnych form prawdy, ale również psychologiczne studium ludzkich motywacji, intencji i sposobów komunikacji. Uczy nas krytycznego myślenia o tym, co słyszymy i jak sami formułujemy swoje wypowiedzi, podkreślając jednocześnie znaczenie autentyczności w relacjach międzyludzkich i poznawaniu świata.