Skąpiec zawsze cierpi niedostatek.
Skąpiec cierpi niedostatek psychiczny i emocjonalny, nie materialny, wynikający z lęku, braku zaufania i kompulsywnej potrzeby kontroli.
Sentencja Horacego „Skąpiec zawsze cierpi niedostatek” jest z pozoru paradoksalna, lecz kryje w sobie głęboką prawdę psychologiczną. Z perspektywy psychologii humanistycznej i egzystencjalnej, skąpstwo nie jest jedynie cechą związaną z gromadzeniem dóbr materialnych, ale symptomem głębszego lęku i braku. Skąpiec, w ciągłym strachu przed utratą i niedostatkiem, nie tyle pragnie posiąść, ile zabezpieczyć się przed doświadczeniem braku, który paradoksalnie sam sobie tworzy. Jego cierpienie wynika nie z realnego niedostatku, lecz z psychologicznego postrzegania siebie jako niewystarczającego, zagrożonego i potrzebującego ciągłego kumulowania zasobów zewnętrznych, by zaspokoić wewnętrzne poczucie pustki.
Z punktu widzenia psychoanalizy, skąpstwo może być interpretowane jako regresja do fazy analnej rozwoju, gdzie kontrola nad zasobami (fizjologicznymi, a później materialnymi) staje się synonimem władzy i autonomii. Skąpiec, nie ufając światu i innym, kurczowo trzyma się tego, co posiada, wierząc, że to zapewni mu bezpieczeństwo. Ta kompulsywna potrzeba gromadzenia blokuje przepływ, zarówno dóbr, jak i emocji, prowadząc do izolacji i poczucia osamotnienia. Im bardziej próbuje zabezpieczyć się przed przyszłym brakiem, tym bardziej staje się jego niewolnikiem, ciągle odczuwając, że ma za mało, niezależnie od stanu posiadania. Prawdziwy niedostatek skąpca leży więc nie w braku materialnym, lecz w braku wewnętrznej wolności, zaufania i zdolności do czerpania radości z tego, co się ma, a także z dawania.
Horyzont wartości skąpca jest zawężony do sfery materialnej, co uniemożliwia mu doświadczanie autentycznego spełnienia, które wiąże się z relacjami, doświadczeniami i rozwojem osobistym. Jego życie staje się ciągłym rachunkiem zysków i strat, w którym nie ma miejsca na spontaniczność, hojność i otwartość na świat. W tym sensie, cierpi on na głęboki niedostatek życiowy, którego nie jest w stanie zrekompensować żadna ilość zgromadzonych bogactw. W istocie, im więcej gromadzi, tym bardziej utwierdza się w przekonaniu o wszechobecnym braku, zamykając się w błędnym kole permanentnego niedostatku psychicznego i emocjonalnego.