PositiveLife

Cytat Ovena D. Younga, choć na pierwszy rzut oka paradoksalny, odsłania głębokie mechanizmy psychologiczne i socjologiczne, które kształtują dynamikę współczesnego biznesu i społeczeństwa. To stwierdzenie nie dotyczy fizycznej, czy prawnej obawy przed oszustwem, lecz raczej lęku przed nieprzewidywalnością i potencjalną destabilizacją, którą niosą za sobą działania ludzi nieświadomych konsekwencji swoich poczynań.

Z perspektywy psychologicznej, „oszust” w tym kontekście to osoba, której motywy i metody działania są, paradoksalnie, w pewien sposób przewidywalne. Oszust działa z premedytacją, kierując się konkretną, często egoistyczną, logiką. Można na niego zastosować strategie obrony, zabezpieczenia prawne, audyty czy systemy kontroli. Choć jego intencje są szkodliwe, jego „model psychologiczny” jest czytelny – chce coś zyskać kosztem innych.

Natomiast „ludzie poczciwi, którzy nie wiedzą, co czynią” stanowią o wiele bardziej złożone i, co za tym idzie, groźniejsze wyzwanie. Ich poczciwość – czyli brak złych intencji – uniemożliwia zastosowanie standardowych środków obrony przed celowym działaniem na szkodę. Problem tkwi w ich nieodpowiedzialności poznawczej i behawioralnej. Mogą to być osoby:

• Nieklarownie kompetentne: Ich brak wiedzy, umiejętności lub doświadczenia prowadzi do błędnych decyzji, które nie wynikają ze złej woli, ale z niewiedzy. Mogą podejmować decyzje, które mają katastrofalne skutki dla organizacji, jej reputacji czy finansów, sądząc, że działają na jej korzyść.
• Poddane iluzji kontroli: Przeceniający swoje możliwości i niezdolni do krytycznej oceny ryzyka. Ich optymizm i brak samoświadomości mogą prowadzić do zuchwałych, acz ignoranckich, posunięć.
• Zbyt ufni lub naiwni: Łatwo ulegający manipulacji lub wierzący w nierealne obietnice, przez co mogą nieświadomie stać się narzędziem w rękach prawdziwych oszustów lub podejmować decyzje w oparciu o fałszywe przesłanki.
• Nierozumiejący złożoności systemowej: W dzisiejszym skomplikowanym świecie biznesu, decyzje mają kaskadowe, często nieprzewidywalne, konsekwencje. Osoba nieświadoma tych zależności, nawet z najlepszymi intencjami, może wywołać efekt motyla prowadzący do poważnych strat.

Psychologiczne znaczenie:

Cytat Younga podkreśla, że w złożonych systemach społeczno-ekonomicznych, jakimi są współczesne korporacje, największym zagrożeniem jest brak świadomości i odpowiedzialności, a nie sama zła wola. To lęk przed chaosem i nieprzewidywalnością, które generują „niewiedzący poczciwcy”. Oszust działa w jasno określonej ramie negatywnej, którą można antycypować. Niewiedzący poczciwiec działa w ramie z pozoru niewinnej, a przez to trudniejszej do zidentyfikowania i skorygowania. Właśnie ta niemożność przypisania intencji ani złej, ani dobrej, a zatem brak możliwości zastosowania typowych narzędzi oceny ryzyka, generuje głęboki niepokój.