Wolność jest to prawo czynienia wszystkiego, co nie szkodzi innym.
Wolność Marksa to odpowiedzialność za niekrzywdzenie innych, wymagająca empatii i świadomości społecznej, kształtującą normy moralne.
Wolność jako intersubiektywna odpowiedzialność – perspektywa psychologiczna na słowa Marksa
Cytat Karola Marksa, że „Wolność jest to prawo czynienia wszystkiego, co nie szkodzi innym”, na pierwszy rzut oka wydaje się prostym i intuicyjnym, jednak z perspektywy psychologicznej i filozoficznej otwiera bogactwo interpretacji dotyczących natury ludzkiej, etyki i społecznej dynamiki.
Z psychologicznego punktu widzenia, Marksowska definicja nakłada na jednostkę głęboką odpowiedzialność, która wykracza poza czysto indywidualne doświadczenie wolności. Wolność nie jest tu jedynie subiektywnym poczuciem swobody wyboru, lecz staje się interakcyjnym procesem, w którym indywidualne pragnienia i działania muszą być neustannie temperowane i kształtowane w odniesieniu do innych. Oznacza to głęboki związek z teorią umysłu (ang. Theory of Mind) – zdolnością do rozumienia, że inni ludzie mają swoje własne przekonania, pragnienia i intencje. Aby nie szkodzić innym, jednostka musi nie tylko świadomie rozważyć potencjalne konsekwencje swoich czynów, ale również empatycznie postawić się w sytuacji drugiego człowieka, przewidując jego emocjonalne i fizyczne reakcje. Brak tej empatii i przewidywania często prowadzi do przekraczania granic wolności innych, co z kolei podsyca konflikty i naruszanie harmonii społecznej.
Odzyskaj wewnętrzny spokój i pewność siebie.
Zbuduj trwałe poczucie własnej wartości.
W świecie, który każe Ci być kimś, odważ się być sobą.
Radykalna samoakceptacja to zaproszenie do wewnętrznej wolności.
Zobacz, czym jest i jak wiele może Ci dać!
W kontekście psychologii społecznej, ta definicja wolności wskazuje na znaczenie norm społecznych i internalizacji wartości moralnych. Rozwój moralny jednostki, opisywany przez Kohlberga czy Piageta, zakłada przejście od egocentrycznego myślenia do rozumienia globalnych zasad sprawiedliwości i dobra wspólnego. Marksowska wolność to nie libertynizm, lecz wolność oparta na etyce konsekwencji i odpowiedzialności interpersonalnej. Indywidualne dążenie do samorealizacji, choć kluczowe dla zdrowia psychicznego, musi być zatem osadzone w ramionach troski o dobro wspólne. Konflikty, agresja czy manipulacja to psychologiczne przejawy naruszania tej zasady – świadome lub nieświadome ignorowanie negatywnych skutków własnych działań dla innych.
Warto również zauważyć, że „szkoda” nie jest jedynie pojęciem fizycznym. Może ona obejmować szkodę psychiczną, emocjonalną, a nawet symboliczną, wpływającą na poczucie wartości jednostki czy jej bezpieczeństwo psychiczne. To implikuje, że prawdziwa wolność wymaga od nas nie tylko unikania jawnej krzywdy, ale także wrażliwości i delikatności w interakcjach międzyludzkich, aby wspierać poczucie autonomii i godności drugiej osoby. Wolność w tym ujęciu staje się aktem ciągłej samorefleksji, gdzie granice naszej swobody są nieustannie redefiniowane w obliczu współistnienia z innymi.