Jest proste rozwiązanie. Niektórzy je znajdują, nie myśląc o nim. Myśląc nigdy nie znajdziesz.
Cytat Iris Murdoch z jej powieści „Iris” łączy w sobie głęboką mądrość filozoficzną z subtelnym wglądem psychologicznym, dotykając istoty ludzkiego poznania i działania. Stwierdzenie, że „Jest proste rozwiązanie. Niektórzy je znajdują, nie myśląc o nim. Myśląc nigdy nie znajdziesz.”, prowokuje do refleksji nad naturą intuicji, świadomości i nieświadomości w procesie rozwiązywania problemów i osiągania zrozumienia.
Od strony filozoficznej, cytat ten może być interpretowany jako odniesienie do koncepcji a priori i a posteriori wiedzy, lecz w bardziej egzystencjalnym i praktycznym wymiarze. Murdoch sugeruje istnienie pewnych „prostych rozwiązań” – być może uniwersalnych prawd, głębokich wglądów w ludzką kondycję, czy też optymalnych ścieżek działania – które umykają analizie racjonalnej. To jakby Platoniczna idea dobra czy prawdy, dostępna nie poprzez dyskurs logiczny, lecz poprzez pewien rodzaj bezpośredniego oglądu lub wglądu. Filozofowie tacy jak Henri Bergson podkreślali rolę intuicji jako formy poznania, która wykracza poza intelektualne rozumienie i pozwala na uchwycenie rzeczywistości w jej ciągłości i dynamizmie.
Z perspektywy psychologicznej, cytat ten jest niezwykle trafny, szczególnie w kontekście procesów twórczych, rozwiązywania problemów i dynamiki nieświadomości. „Myślenie” w tym kontekście odnosi się do świadomego, analitycznego i racjonalnego procesu przetwarzania informacji. Jest to ten rodzaj myślenia, który często prowadzi do nadmiernej analizy (overthinking), paraliżu decyzyjnego lub utknięcia w utartych schematach poznawczych. Kiedy umysł jest zbyt zajęty świadomym wysiłkiem znalezienia rozwiązania, może zamykać się na subtelniejsze sygnały, intuicyjne przebłyski lub niekonwencjonalne skojarzenia, które często rezydują w nieświadomości.
„Niektórzy je znajdują, nie myśląc o nim” odnosi się do mocy nieświadomości i intuicji. W psychologii poznawczej i neurokognitywnej, coraz więcej uwagi poświęca się nieświadomym procesom, które odgrywają kluczową rolę w podejmowaniu decyzji, kreatywności i rozwiązywaniu złożonych problemów. Zjawiska takie jak inkubacja (czyli okres „odpoczynku” od problemu, po którym często pojawia się rozwiązanie) dowodzą, że mózg kontynuuje przetwarzanie informacji na poziomie nieświadomym. To właśnie wtedy, gdy świadomy umysł odpuszcza, pojawiają się „aha!” momenty – nagłe wglądy, które wydają się przychodzić znikąd. Te proste rozwiązania często są efektem integracji wiedzy i doświadczeń na poziomie, do którego świadoma myśl nie ma bezpośredniego dostępu. Może to być także odwołanie do mądrości ciała lub emocjonalnej inteligencji, które często prowadzą do trafnych wyborów, zanim jeszcze zostaną one racjonalnie uzasadnione.
Kluczem do zrozumienia tego cytatu jest rozróżnienie między dwoma trybami funkcjonowania umysłu: trybem **ukierunkowanym i analitycznym** (reprezentowanym przez „myślenie”) oraz trybem **receptywnym i intuicyjnym** (reprezentowanym przez „nie myślenie”). Murdoch sugeruje, że dla pewnych rodzajów „prostych rozwiązań” – być może tych najbardziej fundamentalnych, dotyczących sensu, relacji czy moralności – to drugi tryb jest bardziej skuteczny. To zaproszenie do zaufania wewnętrznym procesom, do odpuszczenia kontroli, do bycia obecnym i otwartym na to, co wyłania się spontanicznie. W kontekście psychoterapii, często zachęca się pacjentów do „odpuszczenia” nadmiernej analizy i do zaufania intuicji, co często prowadzi do głębszych wglądów i trwałej zmiany.