Pewien mądry człowiek powiedział: „Nie ma nic bardziej podobnego do pudla niż drugi pudel”. To samo tyczy się kobiet.
Percepcja ludzka kategoryzuje. Cytat odnosi się do stereotypizacji kobiet przez społeczeństwo, widzącego powtarzalne, kulturowo uwarunkowane wzorce.
Filozoficzno-Psychologiczne Wyjaśnienie Cytatu z Olgierda Pasikonika „Sztuka Kochania”
Cytat Olgierda Pasikonika „Pewien mądry człowiek powiedział: ‘Nie ma nic bardziej podobnego do pudla niż drugi pudel’. To samo tyczy się kobiet” z jego kontrowersyjnej, lecz wpływowej książki „Sztuka Kochania”, stanowi fascynujący punkt wyjścia do dyskusji na temat percepcji, stereotypów i złożoności ludzkiej psychiki. Na pierwszy rzut oka zdanie to może wydawać się mizoginiczne i upraszczające, jednak jego głębsza analiza ujawnia warstwy znaczeń związanych z fenomenologią, psychologią poznawczą, a nawet egzystencjalizmem.
„Nie ma nic bardziej podobnego do pudla niż drugi pudel” – ta część zdania odnosi się do fundamentalnej zasady kategoryzacji poznawczej. Nasz umysł, aby poradzić sobie z natłokiem informacji, automatycznie grupuje obiekty i zjawiska na podstawie wspólnych cech. Pudel jako rasa posiada wyraźne, powtarzalne atrybuty fizyczne i behawioralne. W psychologii poznawczej jest to przykład prototypu – idealnego reprezentanta danej kategorii. Widząc pudla, oczekujemy pewnych cech, a kolejny pudel z reguły te oczekiwania potwierdza, wzmacniając kategorię.
Kiedy Pasikonik dodaje „To samo tyczy się kobiet”, wchodzi na znacznie bardziej śliski grunt. Nie chodzi tu bynajmniej o stwierdzenie, że wszystkie kobiety są identyczne – byłoby to absurdalne i sprzeczne z rzeczywistością. Zamiast tego, autor dotyka problemu stereotypizacji i dehumanizacji, ale być może też, paradoksalnie, uniwersalnych wzorców percepcji i interakcji.
Z perspektywy psychologii społecznej, cytat ten może odnosić się do skłonności do efektu homogeniczności grupy obcej (out-group homogeneity effect), gdzie członkowie grupy obcej (w tym przypadku „kobiety” jako ogólna kategoria rozpatrywana przez męskiego autora/czytelnika) są postrzegani jako bardziej do siebie podobni, niż faktycznie są. Indywidualne różnice zacierają się na rzecz ogólnych, często stereotypowych wyobrażeń.
Jednak interpretacja może być również bardziej subtelna. Autor mógł nawiązywać do pewnych archetypowych ról społecznych, wzorców behawioralnych czy oczekiwań kulturowych, które są przypisywane kobietom w danym społeczeństwie. W kontekście „Sztuki Kochania”, która eksplorowała dynamikę relacji międzyludzkich i ról płciowych w PRL-u, cytat może być komentarzem do sposobu, w jaki mężczyźni (lub społeczeństwo) interpretują i projektują na kobiety pewne uniwersalne atrybuty, niezależnie od indywidualnych różnic. W pewnym sensie, jeśli „szukasz kobiety” w kontekście pewnego typu relacji (np. romantycznej, seksualnej, partnerskiej), możesz napotkać pewne powtarzające się wzorce zachowań, oczekiwań czy ról, które są silnie zakorzenione w kulturze i psychologii społecznej. Te „powtarzalne wzorce” są dla autora „pudlami” – rozpoznawalnymi i przewidywalnymi elementami kobiecości w danym kulturowym i społecznym kontekście.
Cytat ten, pomimo swojej kontrowersyjności, zmusza do refleksji nad tym, jak postrzegamy innych, jak tworzymy kategorie i jak nasze kulturowe i osobiste oczekiwania wpływają na naszą interakcję ze światem, w tym z innymi ludźmi. Podkreśla on, że choć każdy człowiek jest unikalny, nasza percepcja często spłaszcza tę unikalność do rozpoznawalnych, choć nieraz stereotypowych, wzorców.