Prawda niekoniecznie musi być jednoaspektowa. (...) Tylko w relacji do tego, co fałszywe, tylko w relacji do innych ujęć można powiedzieć o czymś, że jest prawdą. Natomiast koncepcja prawdy ponadczasowej, wiecznej, bez punktu odniesienia, wydaje się problematyczna.
Dalajlama podważa absolutność prawdy, podkreślając jej subiektywność, relacyjny charakter oraz ewolucyjność w kontekście psychiki i poznania.
Słowa Dalajlamy XIV niosą ze sobą głęboką psychologiczną i filozoficzną refleksję nad naturą prawdy, która wykracza poza jej tradycyjne, absolutystyczne pojmowanie. Z perspektywy psychologii, jego stwierdzenie, że „Prawda niekoniecznie musi być jednoaspektowa”, dotyka kwestii subiektywnego konstruowania rzeczywistości.
Każdy człowiek, poprzez swoje doświadczenia, system przekonań, emocje i perspektywę, filtruje i interpretuje informacje. To, co dla jednej osoby jest „prawdą”, dla innej może być jedynie fragmentem szerszego obrazu, a nawet zupełnie inną interpretacją. Ta wieloaspektowość prawdy jest fundamentalna dla psychologii poznawczej i społecznej, podkreślając rolę interpretacji w kształtowaniu naszych przekonań i postaw.
Druga część cytatu, „Tylko w relacji do tego, co fałszywe, tylko w relacji do innych ujęć można powiedzieć o czymś, że jest prawdą”, wskazuje na dialektyczny charakter poznania. Z psychologicznego punktu widzenia, proces ten jest związany z kształtowaniem tożsamości i samoświadomości. Rozumienie tego, kim jesteśmy (naszej „prawdy” o sobie), często odbywa się poprzez porównanie z innymi, poprzez odrzucenie tego, czym nie jesteśmy, lub poprzez integrację różnych aspektów naszej osobowości.
W kontekście interpersonalnym, brak sztywnych definicji „prawdy” sprzyja empatii i zrozumieniu. Gdy akceptujemy, że inni ludzie mogą mieć inne „prawdy” – swoje własne, uzasadnione perspektywy – stajemy się bardziej otwarci na dialog i mniej skłonni do osądzania. Pozwala to na głębsze budowanie relacji, opartych na wzajemnym szacunku dla różnorodności doświadczeń i przekonań.
Ostatnia część, „koncepcja prawdy ponadczasowej, wiecznej, bez punktu odniesienia, wydaje się problematyczna”, jest krytyką dogmatyzmu i sztywnych systemów myślowych. Z punktu widzenia psychologii rozwoju, osoby trzymające się absolutnych prawd mogą mieć trudności z adaptacją do zmieniającego się świata, z tolerowaniem niejednoznaczności i z osobistym wzrostem. Psychologiczne zdrowie często wiąże się z elastycznością poznawczą i zdolnością do rewizji własnych przekonań w świetle nowych informacji i doświadczeń.
Prawda staje się więc dynamicznym procesem, a nie statyczną koncepcją. Zmienia się wraz z kontekstem, z indywidualnym rozwojem i z interakcjami społecznymi. Dalajlama zaprasza do podejścia do prawdy jako do ciągłej podróży odkrywania, a nie jako do osiągnięcia ostatecznego celu. To podejście promuje ciekawość, otwartość na nowe doświadczenia i zdrową sceptyczność wobec wszelkich roszczeń do posiadania jedynej i absolutnej prawdy.