Do władzy, podobnie jak do cerkwi, odnosić się można albo z nabożeństwem albo z odrazą.
Władza i cerkiew budzą skrajne emocje: nabożeństwo (poszukiwanie sensu, bezpieczeństwa) lub odrazę (bunt przeciw uciskowi, niesprawiedliwości), odzwierciedlając ludzką potrzebę i lęk przed autorytetem.
Głębokie Psychologiczne Refleksje nad Cytatem Lewa Tołstoja
Cytowany aforyzm Lewa Tołstoja, głoszący, że „Do władzy, podobnie jak do cerkwi, odnosić się można albo z nabożeństwem albo z odrazą”, jest niezwykle trafnym postrzeganiem ludzkiej psychiki w kontekście dwóch potężnych instytucji społecznych – władzy i religii. Tołstoj, znany ze swej głębokiej wrażliwości społecznej i krytycznego spojrzenia na struktury władzy (zarówno świeckiej, jak i duchowej), sygnalizuje, że te dwie formy organizacji ludzkiego życia wywołują w istocie bardzo spolaryzowane i intensywne reakcje emocjonalne.
Od strony psychologicznej, ten dualizm (nabożeństwo kontra odraza) można interpretować przez pryzmat kilku kluczowych mechanizmów. Po pierwsze, mamy tu do czynienia z archetypową figurą autorytetu. Zarówno władca, jak i duchowny, uosabiają siłę, porządek, zdolność do wywierania wpływu na losy jednostki i zbiorowości. Dla wielu ludzi, zwłaszcza tych o tendencjach do autorytaryzmu lub poszukujących silnego przywództwa, taka figura budzi poczucie bezpieczeństwa, przynależności i celowości. To właśnie z tego rodzi się „nabożeństwo” – postawa podziwu, posłuszeństwa, a nawet ufnosci, która może przyjmować cechy transcedentalne i bezkrytyczne. Mechanizmy psychologiczne takie jak identyfikacja z grupą, redukcja lęku przed chaosem i poszukiwanie sensu w ustabilizowanym porządku społecznym są tu kluczowe.
Przeszłość kształtuje Twoje relacje, dorosłe wybory i poczucie własnej wartości. Czas je uzdrowić 🤍
Z drugiej strony, „odraza” rodzi się z doświadczenia lub percepcji ucisku, niesprawiedliwości, nadużycia. Dla osób o silnym poczuciu autonomii, indywidualizmu, a także tych, którzy doświadczyli cierpienia z rąk aparatu władzy (czy to świeckiej, czy kościelnej), autorytet staje się symbolem opresji. Odraza jest reakcją na utratę wolności, hipokryzję, korupcję, czy też na dysonans między deklarowanymi wartościami a realnymi działaniami instytucji. Psychologicznie, jest to wyraz buntu, obrony własnego „ja”, często podszyty lękiem przed utratą tożsamości i integralności osobistej w obliczu wszechmocnej siły zewnętrznej. Frustracja, gniew i poczucie bezsilności mogą kulminować w intensywną nienawiść.
Cerkiew, jako symbol instytucji religijnej, często staje się obiektem podobnych projekcji. Dla wierzących symbolizuje transcendencję, sens istnienia, moralny kompas. Dla sceptyków lub osób zranionych, może reprezentować dogmatyzm, hipokryzję, czy narzucanie zasad sprzecznych z osobistymi przekonaniami. Tołstoj doskonale wychwytuje tę dychotomię – w obu przypadkach, reakcja rzadko jest obojętna. Jest ona zawsze głęboko emocjonalna i oscyluje między biegunami akceptacji i odrzucenia, co świadczy o potędze tychże instytucji w kształtowaniu ludzkiego doświadczenia i psychiki.