Zło leży nie w samej naturze rzeczy, lecz w odchyleniach umysłu od przyrody.
Zło wynika z ludzkich dysfunkcji umysłowych i odejścia od naturalnej, wewnętrznej harmonii, nie z samej istoty świata.
Zło jako dysharmonia z naturą: Filozoficzno-psychologiczna perspektywa Tołstoja
Cytat Aleksieja Tołstoja, głoszący, że „Zło leży nie w samej naturze rzeczy, lecz w odchyleniach umysłu od przyrody”, dotyka fundamentalnych kwestii dotyczących źródeł zła, moralności i ludzkiej kondycji. Z perspektywy psychologicznej i filozoficznej, odwołuje się do koncepcji naturalnej harmonii oraz do roli, jaką odgrywa ludzki umysł w konstruowaniu rzeczywistości i wartości. Tołstoj zdaje się sugerować, że pierwotnie świat, w swej esencji, jest neutralny lub nawet dobry. To nie obiektywne fakty czy zjawiska same w sobie są źródłem zła, ale sposób, w jaki interpretuje je i na nie reaguje ludzka psychika.
„Odchylenie umysłu od przyrody” można interpretować na kilka sposobów. Po pierwsze, odnosi się do rozumienia „natury” jako stanu pierwotnego, nieskażonego działania instynktów i potrzeb, które w swej istocie nie są destrukcyjne. Psychologicznie, można to powiązać z teorią archetypów Junga, gdzie „natura” symbolizuje kolektywną nieświadomość, wzorce zachowań, które w pierwotnej formie służą przetrwaniu i rozwojowi, a nie złu. Odchylenie oznaczałoby tutaj odejście od tych zdrowych, rozwojowych ścieżek.
Nie musisz już wybuchać ani udawać, że nic Cię nie rusza.
Zrozum, co naprawdę stoi za gniewem, lękiem czy frustracją i naucz się nimi zarządzać, zamiast pozwalać, by rządziły Tobą.
Po drugie, „przyroda” może symbolizować naturalny porządek rzeczy, równowagę. Zaburzenie tego porządku przez umysł, choćby poprzez egoistyczne pragnienia, nieracjonalne lęki, zawiść czy chęć dominacji, prowadzi do aktów, które określamy mianem zła. Dzieje się tak, gdy umysł – zamiast akceptować naturalne ograniczenia i cykle życia – dąży do ich przekroczenia lub manipulowania nimi w sposób destrukcyjny. Psychologicznie, jest to silnie związane z koncepcjami dezadaptacyjnych schematów myślowych, zniekształceń poznawczych, czy też z mechanizmami obronnymi, które w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do patologicznych zachowań.
Tołstoj podpowiada, że zło jest konstruktem umysłu, a nie immanentną cechą rzeczywistości. Oznacza to, że zło nie jest czymś, co istnieje niezależnie od człowieka i jego interpretacji. Jest ono raczej wynikiem błędnego postrzegania, rozumienia lub reagowania na świat. Z tej perspektywy, praca nad „naprawieniem” zła nie polega na walce z zewnętrznymi siłami, lecz na internalnej pracy umysłu – na jego powrocie do stanu harmonii z „przyrodą”. Można by to utożsamiać z pojęciem samopoznania, rozwoju empatii i dążenia do mądrości, które pozwalają na głębsze zrozumienie własnej natury i natury świata, a tym samym na minimalizowanie „odchyleń”.