Nie mamy wpływu na to, co nam zrobiono, ale możemy zdecydować, co z tym zrobimy.
Nie kontrolujemy przeszłości, lecz decydujemy, jak zareagujemy na nią i jak ukształtujemy przyszłość, wykazując wolność i sprawczość.
Wolność Woli a Determinacja Zewnętrzna: Psychologiczna Eksploracja Cytatu Agnieszki Kozak
Cytat Agnieszki Kozak, „Nie mamy wpływu na to, co nam zrobiono, ale możemy zdecydować, co z tym zrobimy”, stanowi głęboko psychologiczne i filozoficzne ujęcie ludzkiej kondycji. W swojej istocie odzwierciedla on fundamentalny konflikt między determinizmem a wolnością, który od wieków nurtuje ludzkość i jest centralnym punktem zainteresowania psychologii.
Pierwsza część zdania, „Nie mamy wpływu na to, co nam zrobiono”, odnosi się do determinantów zewnętrznych, które kształtują nasze doświadczenia. Mogą to być traumy z dzieciństwa, niesprawiedliwość społeczna, nagłe zdarzenia losowe, czy też po prostu czyny innych ludzi, na które nie mieliśmy żadnego wpływu. Z psychologicznego punktu widzenia, ta część cytatu akcentuje bezsilność wobec przeszłości. Nasze mózgi, w wyniku tych zdarzeń, mogą wykształcić pewne wzorce reagowania, schematy poznawcze, a nawet fizjologiczne reakcje stresowe, które są poza naszą świadomą kontrolą w momencie wystąpienia zdarzenia. Traumy mogą prowadzić do zaburzeń lękowych, depresji czy PTSD, gdzie „to, co nam zrobiono” dosłownie zmienia architekturę naszego układu nerwowego.
Jednakże, prawdziwa siła i głębia cytatu leży w jego drugiej części: „ale możemy zdecydować, co z tym zrobimy”. To zdanie jest esencją ludzkiej wolności i zdolności do samostanowienia, nawet w obliczu najcięższych doświadczeń. Z perspektywy psychologii humanistycznej i egzystencjalnej, cytat ten podkreśla autonomiczną zdolność jednostki do nadawania znaczenia swoim doświadczeniom i wyboru swojej postawy. Viktor Frankl, psycholog i więzień obozów koncentracyjnych, argumentował, że nawet w najbardziej ekstremalnych warunkach, człowiek ma ostatnią wolność – wolność wyboru postawy wobec swojego losu. To nie „co nam zrobiono” definiuje nas ostatecznie, lecz „jak się do tego ustosunkujemy”.
Psychologicznie, „decydowanie, co z tym zrobimy” obejmuje procesy takie jak:
- Przetwarzanie poznawcze: Zdolność do analizy i reinterpretacji traumatycznych lub trudnych doświadczeń. To oznacza odejście od roli ofiary i przyjęcie perspektywy sprawczej.
- Regulacja emocjonalna: Uczenie się, jak radzić sobie z emocjami wywołanymi przez negatywne doświadczenia, a nie być przez nie przytłoczonym.
- Budowanie rezyliencji: Rozwijanie wewnętrznej siły i zasobów, które pozwalają na wzrost po doświadczeniu trudności. Nie chodzi o ignorowanie bólu, ale o wykorzystanie go jako katalizatora do zmian.
- Przesunięcie punktu kontroli: Zewnętrzny punkt kontroli (inni ludzie, los) zostaje zastąpiony wewnętrznym – przekonaniem, że mamy wpływ na nasze życie i reakcje.
Cytat nie neguje istnienia bólu czy traumy. Wręcz przeciwnie, uznaje ich realność i często niezawiniony charakter. Jego moc leży w afirmacji agencyjności człowieka – zdolności do działania i wpływania na swój rozwój, niezależnie od początkowych warunków. Jest to przesłanie nadziei i odpowiedzialności, które zaprasza do aktywnego kształtowania przyszłości na gruzach przeszłości, co stanowi fundament wielu terapii psychologicznych, od terapii poznawczo-behawioralnej po terapie skoncentrowane na rozwiązaniach.