Jeśli chcemy ujrzeć rzeczy takimi, jakie są, musimy być skłonni a nawet zdeterminowani by porzucić nasze iluzje.
Konieczne jest porzucenie iluzji, aby autentycznie postrzegać rzeczywistość, wymagające odwagi i świadomego wysiłku.
Cytat Gabora Matégo dotyka sedna ludzkiego doświadczenia, wzywając nas do konfrontacji z wewnętrznymi mechanizmami obronnymi, które zaciemniają naszą percepcję rzeczywistości. Z perspektywy psychologii humanistycznej, a zwłaszcza psychologii egzystencjalnej, fraza „ujrzeć rzeczy takimi, jakie są” odnosi się do autentyczności i wglądu – zdolności do postrzegania siebie, innych i świata bez zniekształceń, które często wynikają z obaw, pragnień czy wcześniejszych traum.
Kluczowe słowo "iluzje" można interpretować na wielu poziomach. Na poziomie jednostkowym, są to nasze mechanizmy obronne: wyparcie, racjonalizacja, projekcja, idealizacja czy dewaluacja. Służą one, choć nieświadomie, ochronie naszego ego przed bólem, lękiem czy dysonansami poznawczymi. Mogą to być również głęboko zakorzenione przekonania o sobie i świecie, nabyte w dzieciństwie, które pomimo swojej dysfunkcyjności, wydają się nam bezpieczne i znajome. Np. iluzja kontroli nad chaosem życia, iluzja własnej nieomylności, czy iluzja idealnego partnera. Na poziomie społecznym, iluzje mogą przyjmować formę zbiorowych mitów i narracji, które uspokajają niepokoje, ale jednocześnie ograniczają krytyczne myślenie i adaptację do zmieniającej się rzeczywistości.
„Porzucenie naszych iluzji” jest aktem odwagi psychologicznej. Wymaga to świadomego zejścia na głębsze warstwy nieświadomości, skonfrontowania się z tym, co bolesne, nieprzyjemne lub co burzy nasz dotychczasowy porządek świata. Jest to proces desintegracji starego "ja", by zrobić miejsce dla bardziej autentycznej i zintegrowanej osobowości. Psychologia poznawczo-behawioralna nazwałaby to restrukturyzacją poznawczą – identyfikacją i zmianą dysfunkcyjnych wzorców myślowych. Dla psychodynamiki, jest to praca nad rozwiązaniem konfliktów wewnętrznych i uświadomieniem nieświadomych treści.
Maté używa słów „skłonni a nawet zdeterminowani”, co podkreśla, że proces ten nie jest jednorazowym wydarzeniem, lecz nieustającym wysiłkiem i świadomą decyzją. Często wymaga on przejścia przez okres dyskomfortu, lęku czy żałoby za utraconymi złudzeniami. W terapii Gestalt, ten moment nazywa się doświadczeniem tu i teraz – zdolnością do pełnego przeżywania bieżącej chwili, niezależnie od tego, czy jest ona przyjemna, czy nie. W głębszym sensie, porzucenie iluzji jest drogą do wolności – wolności od przymusu podążania za utartymi ścieżkami, od lęku przed nieznanym, a przede wszystkim od cierpienia generowanego przez zniekształconą percepcję rzeczywistości.