Choroba jest wynikiem wielu pokoleń cierpień, sytuacji społecznej, uwarunkowań kulturowych, traum z dzieciństwa oraz spoczywającego na fizjologii ciężaru stresu i przeszłości emocjonalnej, a wszystko to łączy się ze środowiskiem fizycznym i psychicznym.
Choroba to intergeneracyjne, społeczne, kulturowe i traumatyczne obciążenie emocjonalne zapisane w fizjologii, wzmocnione środowiskiem.
Cytat Gábora Matégo jest głęboko humanistyczną i holistyczną syntezą rozumienia genezy cierpienia i choroby, ukazującą człowieka jako istotę nierozerwalnie związaną ze swoją historią, środowiskiem i kontekstem społecznym. Nie jest to jedynie medyczna diagnoza, lecz raczej filozoficzno-psychologiczne spojrzenie na chorobę jako symptom, a nie tylko izolowaną dysfunkcję organizmu.
Uwarunkowania Historyczne i Pokoleniowe
Użycie frazy „wielu pokoleń cierpień” wskazuje na intergeneracyjny przekaz traum i wzorców. Psychologia rozwojowa i rodzinna od dawna podkreślają, jak niezmierzone cierpienia, wojny, migracje, czy nawet ukryte sekrety rodzinne, mogą manifestować się w kolejnych pokoleniach w postaci lęków, depresji, a nawet chorób fizycznych. To, co nasi przodkowie przeżyli i czego nie przepracowali, często staje się niewidzialnym bagażem, który my, jako ich potomkowie, nieświadomie dźwigamy. Można tu mówić o swoistej epigenetyce psychologicznej, gdzie doświadczenia poprzednich pokoleń wpływają na ekspresję genów, co z kolei może predysponować do pewnych schorzeń.
Wpływ Społeczny i Kulturowy
„Sytuacja społeczna, uwarunkowania kulturowe” odnosi się do szerszego kontekstu matrycy, w której funkcjonujemy. Presja społeczna, normy kulturowe dotyczące sukcesu, zdrowia, wyglądu, a nawet sposobu przeżywania emocji, mogą generować ogromny stres. Kultura promująca indywidualizm i tłumienie emocji może prowadzić do wewnętrznego rozdarcia i chronicznego napięcia. Na przykład, kultura, która stygmatyzuje wyrażanie smutku, może sprzyjać rozwojowi depresji, ponieważ jednostka nie ma bezpiecznej przestrzeni na przetworzenie swoich doświadczeń.
Trauma i Układ Nerwowy
„Traumy z dzieciństwa” stanowią filar tego cytatu. Wiemy, że wczesne doświadczenia kształtują architekturę mózgu i układu nerwowego. Przewlekły stres w dzieciństwie prowadzi do deregulacji osi HPA (podwzgórze-przysadka-nadnercza), co czyni organizm bardziej podatnym na choroby autoimmunologiczne, sercowo-naczyniowe i zaburzenia psychiczne w dorosłości. Maté, jako lekarz, wielokrotnie podkreślał, jak powiązane są trauma i choroby autoimmunologiczne, wskazując na to, że niezrozumiane i nieprzetworzone emocje mogą atakować własne ciało. Traumy stają się nie tylko psychologicznym, ale i fizjologicznym obciążeniem, zapisanym w tkankach i pamięci komórkowej.
Ciężar Stresu i Przeszłości Emocjonalnej
„Spoczywającego na fizjologii ciężaru stresu i przeszłości emocjonalnej” to sedno psychosomatycznego rozumienia choroby. Chroniczny stres, niezależnie od źródła, prowadzi do zakłóceń w funkcjonowaniu układu odpornościowego, nerwowego i hormonalnego. Niezrozumiane i nieprzetworzone emocje – gniew, smutek, lęk – nie znikają, lecz magazynują się w ciele, manifestując się jako bóle mięśniowe, migreny, problemy trawienne, a z czasem poważniejsze schorzenia. To, co ignorujemy na poziomie psychicznym, ciało prędzej czy później przypomni nam w formie symptomu.
Interakcja ze Środowiskiem
Końcowa fraza „a wszystko to łączy się ze środowiskiem fizycznym i psychicznym” zamyka ten holistyczny obraz. Środowisko fizyczne (zanieczyszczenie, jakość powietrza, wody, pożywienia) oraz środowisko psychiczne (relacje, wsparcie społeczne, poczucie bezpieczeństwa) nie są jedynie tłem dla naszej egzystencji, lecz aktywnymi czynnikami wpływającymi na nasze zdrowie. Toksyczne relacje, brak poczucia przynależności, izolacja – wszystko to może pogłębiać obciążenie i utrudniać proces zdrowienia. Maté w tym cytacie nie sprowadza choroby do prostej przyczynowości, lecz przedstawia ją jako dynamiczny proces, w którym ciało, umysł, historia i środowisko wzajemnie się przenikają i wpływają na siebie.
Poziom Znaczenia Psychologicznego
Psychologiczne znaczenie tego cytatu polega na przeniesieniu uwagi z redukcyjnego, biomedycznego modelu choroby na model biopsychospołeczny i duchowy. Oznacza to, że aby naprawdę zrozumieć i uzdrowić chorobę, musimy zbadać głębokie warstwy doświadczeń jednostki – jej przeszłość, relacje, kontekst społeczny i emocjonalny. Terapia w tym ujęciu nie ogranicza się do leczenia symptomów, lecz dąży do uzdrowienia całego człowieka, często poprzez docieranie do źródeł traumy, przepracowywanie emocji i budowanie zdolności do samoregulacji oraz budowania wspierających relacji. Jest to wezwanie do empatii, zrozumienia i spojrzenia na chorobę nie jako na „błąd” organizmu, ale jako na komunikat o głębszych, często nieświadomych, potrzebach i niezaspokojonych pragnieniach.