Przyszłość pod wieloma względami podobna jest do przeszłości. Z jedną kluczową różnicą. Przeszłość jest niezmienna, a przyszłość wciąż można zmienić na lepsze.
Przeszłość to stałe lekcje, przyszłość – szansa na świadome kształtowanie i poprawę, wykorzystując te lekcje.
Cytat Jordana Petersona, „Przyszłość pod wieloma względami podobna jest do przeszłości. Z jedną kluczową różnicą. Przeszłość jest niezmienna, a przyszłość wciąż można zmienić na lepsze”, jest głęboką refleksją nad naturą czasu, roli ludzkiej agencji i psychologicznym znaczeniem perspektywy.
Po pierwsze, podobieństwo między przeszłością a przyszłością.
Peterson nawiązuje do fundamentalnej cechy ludzkiego doświadczenia: tendencji do powtarzania wzorców. Nasze działania, decyzje i konsekwencje często wynikają z uwarunkowań nabytych w przeszłości – zarówno indywidualnych nawyków, dyspozycji genetycznych, jak i kulturowych wzorców. Historia lubi się powtarzać, nie tylko w wymiarze społecznym, ale i osobistym. Psychologia poznawcza wskazuje, że nasze schematy myślowe, przekonania i automatyczne reakcje są silnie zakorzenione w przeszłych doświadczeniach. Oznacza to, że bez świadomej interwencji i wysiłku, nasze przyszłe zachowania będą w dużej mierze odzwierciedlać te, które sprawdziły się (lub nie) w przeszłości.
Po drugie, niezmienność przeszłości.
Pojęcie niezmienności przeszłości jest kluczowe dla zrozumienia psychologicznego znaczenia cytatu. Nie możemy zmienić tego, co się stało. Ta akceptacja jest fundamentalna dla zdrowia psychicznego. Kurczowe trzymanie się żalu, poczucia winy czy pragnienia zmiany przeszłych wydarzeń jest źródłem cierpienia i blokuje rozwój. Przeszłość jest zbiorem faktów, niezależnie od tego, jak je interpretujemy czy jak na nie reagujemy. Uznanie tego pozwala nam na uwolnienie energii, która w przeciwnym razie jest marnowana na daremne próby rewizji historii. Terapia poznawczo-behawioralna często skupia się na zmianie sposobu, w jaki jednostka interpretuje przeszłe wydarzenia, a nie same zdarzenia.
Po trzecie, zmiennosć przyszłości i możliwość zmiany na lepsze.
To jest kluczowy punkt cytatu i sedno przesłania Petersona. W przeciwieństwie do przeszłości, przyszłość nie jest jeszcze zapisana. To obszar naszej wolnej woli i odpowiedzialności. Mamy agencję, aby kształtować ją poprzez nasze intencje, decyzje i działania. Psychologicznie, ta perspektywa jest wyzwalająca i motywująca. Daje nadzieję i poczucie sprawczości, które są niezbędne dla dobrostanu psychicznego. Zdolność do nauki na błędach przeszłości – i co ważniejsze, do aktywnej rekonfiguracji naszych wzorców – jest tym, co pozwala nam unikać powtarzania destrukcyjnych cykli. "Zmiana na lepsze" oznacza dążenie do poprawy, rozwoju, osiągnięcia celów i korygowania błędów. To psychologiczny proces samodoskonalenia, który wymaga samoświadomości, refleksji i determinacji. Przyjęcie perspektywy, że przyszłość jest „do naprawy” i „do zbudowania”, jest esencją proaktywnego podejścia do życia i fundamentem wielu strategii terapeutycznych, które koncentrują się na budowaniu zasobów i kompetencji przyszłości.