PositiveLife

Głębia determinacji: Niskie poczucie własnej wartości w świetle genetyki i doświadczenia

Cytat Stefanie Stahl, psychoterapeutki znanej z przystępnego podejścia do złożonych problemów psychologicznych, oferuje nam zwięzłą, lecz niezwykle sugestywną perspektywę na genezę niskiego poczucia własnej wartości. Stahl w mistrzowski sposób kondensuje w nim dwa kluczowe nurty myślenia psychologicznego, wprowadzając nas w głąb debat na temat relacji między naturą a wychowaniem, czyli fundamentalnego dylematu, który od wieków nurtuje zarówno filozofów, jak i psychologów.

Pierwsza z wymienionych przyczyn – genetyczne predyspozycje – prowadzi nas w rejony psychobiologii i neurobiologii. Nie chodzi tu o prosty determinizm, gdzie geny z góry ustalają naszą osobowość. Raczej o złożoną interakcję. Geny mogą warunkować naszą wrażliwość na stres, skłonność do lęku czy depresji, a także temperament, czyli podstawowe wzorce reagowania emocjonalnego. Osoba z genetyczną predyspozycją do większej reaktywności emocjonalnej może na przykład silniej przeżywać negatywne doświadczenia z dzieciństwa, co z kolei pogłębia poczucie nieadekwatności. Patrząc filozoficznie, rodzi to pytania o wolność woli i zakres naszej kontroli nad własnym „ja”. Czy jesteśmy skazani na pewne wzorce, czy też świadoma praca nad sobą może przełamać biologiczne uwarunkowania? Współczesna nauka wskazuje na dynamiczny charakter tej interakcji, gdzie geny stanowią potencjalne scenariusze, które są aktywowane lub wyciszane przez środowisko.

Jak się czujesz, gdy ktoś cię krytykuje?

Odzyskaj wewnętrzny spokój i pewność siebie.
Zbuduj trwałe poczucie własnej wartości.

zobacz kurs online

Ranisz siebie, bo chronisz
wewnętrzne dziecko?

To ta odrzucona część Ciebie, która wciąż czeka na poczucie bezpieczeństwa, uznanie i miłość. I tylko Ty możesz ją nimi obdarzyć🤍

zobacz kurs

Druga przyczyna – doświadczenia z dzieciństwa – to klasyczny obszar psychologii rozwojowej i psychoanalitycznej. Psychologiczne znaczenie tej tezy jest nie do przecenienia. Dzieciństwo to okres, w którym kształtuje się nasze fundamentalne przekonanie o sobie i świecie. Kiedy dziecko doświadcza braku akceptacji, krytyki, zaniedbania, a także nadmiernych oczekiwań, jego „wewnętrzne dziecko” – jak określa to Stahl w swoich pracach – uczy się, że jest niewystarczająco dobre, niegodne miłości, czy niezdolne do sukcesu. Te wczesne schematy myślowe i emocjonalne stają się fundamentem dla późniejszego niskiego poczucia własnej wartości. Filozoficznie, nasuwa się tu problem determinizmu środowiskowego i kształtowania tożsamości poprzez relacje. Czy trauma dzieciństwa może być przełamana, czy też jej echa rezonują przez całe życie?

Stahl nie proponuje rozłącznych kategorii, lecz dwie strony tej samej monety. Niskie poczucie własnej wartości jest często wypadkową tej skomplikowanej kombinacji. Osoba z genetycznymi predyspozycjami do lęku, wychowywana w środowisku krytycznym, jest znacznie bardziej narażona na rozwój tego problemu, niż osoba z podobnymi predyspozycjami, lecz wychowywana w atmosferze wsparcia i akceptacji. Rozpoznanie tych dwóch źródeł pozwala na holistyczne podejście do terapii i samorozwoju, uwzględniające zarówno pracę nad własnymi przekonaniami, jak i świadomość wrodzonych tendencji.