Usuń wyobrażenie, a usunie się i poczucie krzywdy, usunie się i krzywda.
Krzywda powstaje z naszej interpretacji zdarzeń; zmień perspektywę, a cierpienie zniknie.
Marek Aureliusz i potęga umysłu w radzeniu sobie z cierpieniem
Słowa Marka Aureliusza: „Usuń wyobrażenie, a usunie się i poczucie krzywdy, usunie się i krzywda” stanowią esencję stoickiej filozofii, głęboko rezonującą z fundamentalnymi zasadami psychologii poznawczej. Aureliusz, sam cesarz i filozof, z niezwykłą przenikliwością dostrzegał, że nasze cierpienie nie wynika bezpośrednio z obiektywnych zdarzeń, lecz z naszej interpretacji tych zdarzeń – czyli z naszych wyobrażeń o nich.
W kontekście psychologicznym, wyobrażenie, o którym mówi Aureliusz, można rozumieć jako poznawczą ocenę sytuacji, nadawanie jej znaczenia i etykietowanie jako „krzywdzące”. To nie sama strata, zdrada czy niesprawiedliwość jest źródłem bólu, lecz nasza subiektywna percepcja i interpretacja tych wydarzeń. Jeśli uznamy dane zdarzenie za katastrofę, osobistą porażkę czy akt celowej wrogości, nasze emocje będą adekwatne do tej oceny. Będziemy odczuwać gniew, smutek, żal – poczucie krzywdy.
Psychologia poznawczo-behawioralna (CBT) od dziesięcioleci podkreśla tę zasadę. Terapeuci CBT pomagają pacjentom identyfikować i kwestionować ich dysfunkcyjne schematy myślowe i zniekształcenia poznawcze, które generują negatywne emocje i cierpienie. Przykładowo, jeśli ktoś doświadczył niesprawiedliwego traktowania (obiektywne zdarzenie), ale interpretuje je jako świadectwo swojej ogólnej bezwartościowości lub celowe dążenie do jego zniszczenia (wyobrażenie), to jego poczucie krzywdy będzie znacznie silniejsze i bardziej paraliżujące. Usunięcie tego „wyobrażenia” nie oznacza ignorowania rzeczywistości, lecz przyjęcie bardziej obiektywnej i adaptacyjnej perspektywy.
Znaczenie psychologiczne tej myśli jest zatem dwojakie:
- Samoświadomość i odpowiedzialność: Uświadamia nam, że mamy kontrolę nad naszą wewnętrzną reakcją na zewnętrzne wydarzenia. Nie jesteśmy biernymi ofiarami okoliczności, lecz aktywnymi twórcami naszego doświadczenia emocjonalnego.
- Strategie radzenia sobie: Oferuje konkretną strategię radzenia sobie z cierpieniem: zamiast skupiać się na zmienianiu świata zewnętrznego (który często jest poza naszą kontrolą), powinniśmy skoncentrować się na zmienianiu naszych wewnętrznych interpretacji. To prowadzi do głębokiej zmiany emocjonalnej i psychicznej wolności.
Zatem, „usuń wyobrażenie” oznacza pracę nad naszymi przekonaniami, oczekiwaniami, ocenami i automatycznymi myślami. Gdy zmienimy to, jak interpretujemy wydarzenia, zmieni się również nasze emocjonalne doświadczenie, a wraz z nim, w pewnym sensie, zniknie i sama krzywda jako subiektywnie odczuwane cierpienie.