PositiveLife

Cytat Dantego Alighieri, "Ci, którzy sądzą, że pieniądz wszystko może, są zdolni wszystko zrobić, by go mieć", jest przenikliwą obserwacją ludzkiej psychiki i filozofii bytu. Z perspektywy psychologicznej, jego głębia tkwi w ujawnianiu fundamentalnego mechanizmu motywacyjnego oraz konsekwencji, jakie niesie za sobą absolutyzacja jednego z aspektów egzystencji – w tym przypadku, pieniądza.

Przede wszystkim, zdanie to wskazuje na Błąd Kognitywny Absolutyzacji Wartości. Ludzie, którzy wierzą, że pieniądz „wszystko może”, przypisują mu moc omnipotentną, stawiając go na piedestale jako jedyny lub najważniejszy determinant szczęścia, władzy, bezpieczeństwa i spełnienia. Jest to forma redukcjonizmu, gdzie złożoność ludzkiego doświadczenia zostaje sprowadzona do jednej, materialnej zmiennej. Ta absolutyzacja nie jest jedynie przekonaniem; staje się centralnym punktem orientacji życiowej, filarem, na którym opierają się wszystkie decyzje i aspiracje.

Konsekwencją takiego myślenia jest to, co Dante określa jako "zdolni wszystko zrobić, by go mieć". Psychologicznie, jest to manifestacja Teorii Motywacji Instrumentalnej w jej skrajnej formie. Gdy pieniądz staje się jedynym lub najważniejszym środkiem do osiągnięcia wszelkich celów – zarówno tych niskiego (podstawowe potrzeby), jak i wyższego rzędu (uznanie, poczucie sensu) – zanikają wewnętrzne i etyczne bariery. Moralność, empatia, lojalność, a nawet samopoczucie psychiczne stają się podległe nadrzędnemu celowi: zdobyciu pieniędzy. Jest to forma dehumanizacji, gdzie jednostka traci zdolność do postrzegania innych ludzi i własnej integralności jako wartości samej w sobie, a jedynie jako narzędzia lub przeszkody na drodze do celu.

Co więcej, cytat ten dotyka Patologii Pragnienia. Pragnienie pieniędzy, w zdrowej formie, jest naturalnym elementem funkcjonowania w społeczeństwie. Jednak gdy to pragnienie staje się nieograniczone i wszechogarniające, a jego obiekt – pieniądz – zyskuje charakter fetyszu, prowadzi to do spirali kompulsywnego dążenia. Zaspokojenie jednej potrzeby finansowej nie przynosi trwałej satysfakcji, lecz generuje potrzebę posiadania jeszcze większej ilości, w nieskończonym cyklu. To zjawisko można porównać do uzależnienia, gdzie obiekt uzależnienia (pieniądz) staje się jedynym źródłem krótkotrwałej gratyfikacji, kosztem długoterminowego dobrostanu i relacji.

Kontekst Dantego, piszącego w średniowieczu, doskonale rozumiał ludzkie grzechy i słabości. W jego pojęciu, chciwość była jednym z grzechów głównych, co odzwierciedlało głębokie zrozumienie, jak obsesyjne dążenie do materialnego bogactwa może zepsuć duszę i prowadzić do upadku moralnego. Cytat ten jest ostrzeżeniem przed pułapką iluzji kontroli i wszechmocy, jaką może dawać pieniądz, oraz przed utratą człowieczeństwa w pogoni za nim. Jest to więc psychologiczna i filozoficzna diagnoza ludzkiej skłonności do ulegania patologicznym formom dążenia, gdy prawdziwe wartości zostają zastąpione przez ich materialne substytuty.