PositiveLife

Cytat Arthura Schopenhauera, „Co ludzie zwykle nazywają swym losem, jest przeważnie ich własną głupotą”, dotyka fundamentalnych zagadnień filozofii egzystencji, wolnej woli i ludzkiej odpowiedzialności, a z psychologicznego punktu widzenia, uderza w samo sedno procesów poznawczych, mechanizmów obronnych i atrybucji przyczynowej. Schopenhauer, jako pesymista, ale i wnikliwy obserwator ludzkiej kondycji, sugeruje, że wiele z naszych nieszczęść i niepowodzeń, które często przypisujemy zewnętrznym siłom (losowi, przeznaczeniu), ma swoje źródło w naszych własnych decyzjach, działaniach, a przede wszystkim, w naszej "głupocie".

Co Schopenhauer rozumie przez „głupotę”? Niekoniecznie jest to brak inteligencji w sensie IQ. Bardziej prawdopodobne, że odnosi się do braku wglądu, niemożności uczenia się na błędach, braku samoświadomości, impulsywności, nieracjonalności, a także do uporczywego powielania szkodliwych wzorców zachowań. Z psychologicznego punktu widzenia, tę "głupotę" możemy interpretować jako:

• Błędy poznawcze: Ludzie często padają ofiarą heurystyk i błędów poznawczych, które zniekształcają ich postrzeganie rzeczywistości i prowadzą do wadliwych decyzji. Przykłady to błąd potwierdzenia, nadmierna pewność siebie, błąd atrybucji odpowiedzialności, ignorowanie informacji sprzecznych z własnymi przekonaniami.
• Brak samokontroli i impulsywność: Niezdolność do odroczenia gratyfikacji, działanie pod wpływem emocji, brak planowania i przewidywania konsekwencji – to wszystko może prowadzić do niekorzystnych sytuacji, które następnie są interpretowane jako "zły los".
• Niewyuczone wzorce zachowań: Brak refleksji nad własnymi działaniami, niezauważanie powtarzających się schematów, które prowadzą do tych samych problemów. Ludzie często wikłają się w te same toksyczne relacje, podejmują te same niekorzystne decyzje finansowe, czy powielają nawyki szkodzące ich zdrowiu, a potem lamentują nad "pechem".
• Mechanizmy obronne: Przypisywanie winy zewnętrznym czynnikom, czyli losowi, jest klasycznym mechanizmem obronnym, który pozwala uniknąć wzięcia odpowiedzialności za własne błędy i porażki. Projekcja odpowiedzialności poza siebie chroni ego przed bólem i poczuciem winy, ale jednocześnie uniemożliwia rozwój i naukę.
• Niska samoświadomość: Braku zrozumienia własnych motywacji, słabych stron, a także irracjonalnych tendencji. Osoba nieświadoma swoich skłonności do autodestrukcji będzie widziała "los" tam, gdzie w rzeczywistości działa jej własna podświadomość.

W kontekście tego cytatu, Schopenhauer zmusza nas do introspekcji i kwestionowania narracji, którą tworzymy wokół naszych niepowodzeń. Czy to naprawdę zły omen, czy też konsekwencja naszego własnego nieprzemyślanego działania, błędu w ocenie, a może po prostu upartego trzymania się szkodliwych postaw? Cytat ten jest wezwaniem do przyjęcia odpowiedzialności za własne życie i rozpoznania, że nasza „głupota” – w sensie psychologicznym, jako zbiór nieadaptacyjnych zachowań i procesów myślowych – jest często architektem naszego „losu”.