Człowiek nie może być – jak część składowa maszyny – uczuciowo obojętny; musi kochać i nienawidzić, a także być kochanym i nienawidzonym.
Człowiek musi czuć i prowokować emocje, by być żywym, a nie obojętnym, mechanicznym elementem świata.
Głębia Humanistycznego Doświadczenia: Między Obojętnością a Percepcją
Cytat Antoniego Kępińskiego, wybitnego polskiego psychiatry i filozofa, dotyka esencji ludzkiego doświadczenia, stawiając je w opozycji do zimnej, mechanicznej egzystencji. Kępiński, z właściwą sobie przenikliwością, odrzuca koncepcję człowieka jako biernego elementu większej struktury, maszyny, która funkcjonuje bez emocji. To porównanie do maszyny jest kluczowe, ponieważ maszyna wykonuje zadania, jest narzędziem, nie zaś podmiotem doświadczającym. W kontekście psychoanalizy i egzystencjalizmu, z których Kępiński czerpał, taka obojętność jest niemal synonimem śmierci psychicznej, alienacji i braku autentycznego bycia.
Kępiński podkreśla, że człowiek musi kochać i nienawidzić. To nie jest kwestia wyboru, lecz fundamentalnej potrzeby, składowej naszej psychiki. Emocje te nie są jedynie reakcjami, ale stanowią siły napędowe, które kształtują naszą tożsamość, motywują do działania i budują relacje. Miłość i nienawiść, choć skrajne, symbolizują całe spektrum ludzkich uczuć, od subtelnych sympatii po głębokie awersje. Ich obecność świadczy o żywotności psychicznej, o tym, że jednostka jest zdolna do nawiązywania relacji ze światem i innymi ludźmi, zarówno pozytywnych, jak i negatywnych. Brak tych uczuć, obojętność, prowadziłby do stanów anhedonii, apatii, a w skrajnych przypadkach – do psychopatii, gdzie zdolność do empatii i przeżywania autentycznych emocji jest znacząco ograniczona.
Ranisz siebie, bo chronisz
wewnętrzne dziecko?
To ta odrzucona część Ciebie, która wciąż czeka na poczucie bezpieczeństwa, uznanie i miłość. I tylko Ty możesz ją nimi obdarzyć🤍
Czy wiesz, że relacje z matką są kanwą
dla wszystkich innych relacji, jakie nawiązujesz w życiu?
Poznaj mechanizmy, które kształtują Cię od dzieciństwa.
Odzyskaj władzę nad sobą i stwórz przestrzeń dla nowych relacji – z matką, córką, światem i samą sobą 🤍
W świecie, który każe Ci być kimś, odważ się być sobą.
Radykalna samoakceptacja to zaproszenie do wewnętrznej wolności.
Zobacz, czym jest i jak wiele może Ci dać!
Druga część cytatu, „a także być kochanym i nienawidzonym”, uzupełnia obraz integralności ludzkiego bycia. Nie wystarczy jedynie doświadczać emocji; równie ważne jest bycie obiektem czyichś uczuć. To odzwierciedla głęboką potrzebę bycia widzianym, rozpoznanym i oddziałującym na świat zewnętrzny. Bycie kochanym zaspokaja potrzebę akceptacji, przynależności i bezpieczeństwa, które są podstawowymi potrzebami w hierarchii Maslowa. Bycie nienawidzonym, choć na pierwszy rzut oka wydaje się negatywne, również świadczy o naszej sprawczości i wpływie na innych. Oznacza, że nasza obecność nie jest obojętna, że wywołujemy reakcje, które kształtują świat społeczny wokół nas. W filozofii egzystencjalnej, bycie ‘dla innych’ (sein für andere) jest tak samo istotne, jak bycie ‘dla siebie’ (sein für sich).
W psychologicznym ujęciu, zdanie Kępińskiego podkreśla znaczenie interakcji emocjonalnych w rozwoju i utrzymaniu zdrowia psychicznego. Człowiek jest istotą społeczną, a emocje są językiem, którym komunikujemy się ze światem. Odrzucenie tej fundamentalnej prawdy prowadzi do alienacji i depersonalizacji. Zdolność do kochania i nienawiści, a także do bycia obiektem tychże, jest wyznacznikiem autentycznego, pełnego życia, w którym jednostka jest aktywnym podmiotem, a nie pasywnym obserwatorem czy maszyną. Kępiński, jako lekarz, wskazywał na to, że patologia często objawia się właśnie w zaburzeniach tej zdolności – w niemożności nawiązywania głębokich relacji, w spłaszczeniu afektu, czy w niezdolności do empatii. Tym samym, cytat ten jest manifestem na rzecz pełni ludzkiego doświadczenia, niezależnie od tego, czy wiąże się ono z przyjemnością, czy z bólem.