Człowiek, gdy ma wybór, wybiera zwykle dobro. Zło wybiera wtedy, gdy wydaje mu się, że nie ma wyboru.
Człowiek wybiera dobro z natury. Zło to akt desperacji, gdy czuje brak realnych alternatyw, dążąc do przetrwania lub kontroli.
Cytat Andrzeja Majewskiego dotyka fundamentalnego aspektu ludzkiej psychiki i moralności, badając motywacje stojące za wyborami dobra i zła. Z psychologicznego punktu widzenia, kluczowe jest zrozumienie pojęcia „wyboru” i „braku wyboru” jako stanów subiektywnych, a niekoniecznie obiektywnych. Człowiek, będąc istotą dążącą do optymalizacji własnego dobrostanu (w szerokim sensie, nie tylko materialnym), naturalnie skłania się ku działaniom, które postrzega jako korzystne lub „dobre”. To instynktowne dążenie do harmonii, bezpieczeństwa i akceptacji społecznej – podstawowych potrzeb psychologicznych – często manifestuje się poprzez wybory prospołeczne i etyczne.
Kwestia „braku wyboru” jest tu szczególnie intrygująca. Nie chodzi o fizyczny brak alternatyw, lecz o wewnętrzne przekonanie jednostki, że jej opcje są drastycznie ograniczone, a „złe” działanie staje się jedynym postrzeganym sposobem na uniknięcie jeszcze większego cierpienia, straty lub zagrożenia. To może wynikać z ekstremalnych okoliczności zewnętrznych (presja, szantaż, przeżycie), ale także z głębokich wewnętrznych konfliktów, traum, niskiego poczucia własnej wartości, czy zniekształceń poznawczych. W takich sytuacjach, zło przestaje być celem samym w sobie, a staje się narzędziem – paradoksalną próbą przetrwania lub zdobycia kontroli w sytuacji, gdzie jednostka czuje się bezsilna. Można to interpretować przez pryzmat teorii dysonansu poznawczego; jeśli jednostka jest zmuszona do złego działania, będzie starała się usprawiedliwić swoje postępowanie, aby zredukować dyskomfort. Co więcej, cytat ten podkreśla rolę percepcji – to, jak jednostka interpretuje swoją sytuację i dostępne opcje, jest kluczowe dla jej decyzji. Zło bywa zatem aktem desperacji, a nie czystej, świadomej malevolentia. Ostatecznie, cytat ten rzuca światło na głębokie mechanizmy obronne i adaptacyjne ludzkiej psychiki, które w obliczu ekstremalnego nacisku mogą prowadzić do moralnie dwuznacznych wyborów, w których jednostka, paradoksalnie, dąży do dobra – własnego przetrwania – nawet za cenę zła dla innych. Jest to więc przypomnienie o złożoności ludzkich motywacji i niezwykłej kruchości moralności w obliczu skrajnych warunków.