Demokracja to ustrój, w którym rządzi durnota – przecież wiadomo, że głupich jest więcej niż mądrych.
Cytat odzwierciedla pesymizm wobec demokracji, lęk przed niekompetencją mas i elitarystyczne przekonanie, osłabiając zaufanie społeczne.
Kontekst i Znaczenie Cytatu
Cytat Janusza Korwin-Mikkego, „Demokracja to ustrój, w którym rządzi durnota – przecież wiadomo, że głupich jest więcej niż mądrych”, stanowi wyraz głęboko zakorzenionej pesymistycznej wizji natury ludzkiej i jej implikacji dla systemów politycznych. Jest to twierdzenie, które stawia pod znakiem zapytania fundamentalne założenia demokracji, takie jak równość głosów i mądrość zbiorowa. W kontekście filozoficznym, Korwin-Mikke zdaje się nawiązywać do platońskiego sprzeciwu wobec demokracji, argumentując, że rządy „najlepszych” (arystokracja w pierwotnym sensie) są preferowane nad rządami mas, które są podatne na błędy i manipulacje. Z psychologicznego punktu widzenia, cytat ten dotyka kilku kluczowych obszarów.
Psychologiczne Podłoże Sceptycyzmu wobec Demokracji
Po pierwsze, wyraża on poznawcze uprzedzenie potwierdzenia (confirmation bias) – tendencję do interpretowania nowych informacji w sposób zgodny z naszymi wcześniejszymi przekonaniami. Osoba, która uważa, że „głupich jest więcej niż mądrych”, będzie szukała dowodów na potwierdzenie tej tezy w każdym publicznym zachowaniu, decyzji politycznej czy wynikach wyborów. To prowadzi do błędnego koła, gdzie każdy przejaw niezgodnego z jej oczekiwaniami wyniku wyborczego jest dowodem na „durnotę” mas.
Po drugie, cytat odwołuje się do lęku przed chaosem i niekompetencją. Dla wielu ludzi, zwłaszcza tych o tendencjach autorytarnych lub potrzebie kontroli, idea oddania władzy w ręce nieprzewidywalnej i potencjalnie „nieoświeconej” większości jest głęboko niepokojąca. Ten lęk może wynikać z niedowierzania w zdolność przeciętnego człowieka do racjonalnego, dalekowzrocznego myślenia o sprawach publicznych (tzw. efekt Dunninga-Krugera, gdzie osoby o niskich kompetencjach przeceniają swoje umiejętności, a o wysokich niedoceniają ich). Korwin-Mikke w swoim cytacie odwraca ten efekt, sugerując, że to ci, którzy rządzą w demokracji, są „głupsi” od elity, która powinna, jego zdaniem, przewodzić. Zauważmy jednak, że nie ma empirycznych dowodów na to, że „głupich jest więcej niż mądrych” w odniesieniu do zdolności do podejmowania rozsądnych decyzji politycznych; jest to raczej osobista opinia, która może być podsycana przez selektywne postrzeganie rzeczywistości.
Po trzecie, cytat wskazuje na brak zaufania społecznego i elitarną postawę. Autor cytatu zakłada, że istnieje wyraźny podział na „mądrych” i „głupich”, a on sam jest po stronie „mądrych”. Taka postawa często prowadzi do poczucia wyższości i pogardy dla opinii publicznej, co neguje fundamentalną zasadę demokracji o równości obywateli. W psychologii społecznej, taka postawa może być związana z teorią tożsamości społecznej, gdzie grupa „mądrych” (outgroup) jest poniżana w celu podniesienia statusu grupy własnej (ingroup).
Implikacje Psychologiczne dla Społeczeństwa
W szerszym kontekście, cytat ten może prowadzić do polaryzacji społecznej i cynizmu politycznego. Jeśli ludzie wierzą, że demokracja to tylko rządy „durnoty”, tracą motywację do uczestnictwa w życiu publicznym, co osłabia fundamenty demokratycznych instytucji. Sprzyja to również populizmowi, gdzie liderzy wykorzystują frustrację i brak zaufania do „elit” (lub „głupich mas”, w zależności od perspektywy), obiecując proste rozwiązania złożonych problemów. Z psychologicznego punktu widzenia, wiara w „durnotę” mas jest barierą dla rozwoju krytycznego myślenia i empatii, ponieważ utrudnia konstruktywną debatę i poszukiwanie wspólnych rozwiązań.