Gdyby wszyscy politycy mówili jedynie o sprawach, na których się znają, byłoby o wiele ciszej na świecie.
Politycy często udają wiedzę, bojąc się niewiedzy. Gdyby mówili tylko o tym, co znają, byłoby ciszej i merytoryczniej.
Cytat Groucho Marxa, choć na pierwszy rzut oka humorystyczny, skrywa w sobie głębokie spostrzeżenia dotyczące ludzkiej natury, dynamiki władzy oraz specyfiki dyskursu publicznego. Jego sednem jest ironiczna obserwacja, w jaki sposób politycy wchodzą w przestrzeń komunikacyjną, często bez realnego zakorzenienia w ekspertyzie czy dogłębnym zrozumieniu poruszanych tematów. Z psychologicznego punktu widzenia, cytat demaskuje kilka kluczowych mechanizmów.
Ułuda kompetencji i jej konsekwencje
Przede wszystkim odnosi się do zjawiska iluzorycznej kompetencji, gdzie jednostki, posiadające pozycję władzy lub wpływów, czują się uprawnione do wypowiadania się na każdy temat, niezależnie od posiadanej wiedzy. Jest to często napędzane przez pragnienie utrzymania wizerunku wszechwiedzącego lidera, co ma wzmacniać autorytet i zdobywać zaufanie. W kontekście psychologii społecznej, jest to forma samo-prezentacji, której celem jest zarządzanie wrażeniem innych. Problem pojawia się, gdy ta prezentacja nie opiera się na faktach, lecz na ogólnikach, uproszczeniach lub wręcz dezinformacji.
Wzrost „białego szumu” informacyjnego
„Cisza” sugerowana przez Marxa odnosi się do pominięcia „białego szumu” informacyjnego. Nasz świat, nasycony mediami i platformami społecznościowymi, generuje ogromną ilość komunikatów, z których wiele ma niską wartość informacyjną. Politykom często zależy na widoczności i ciągłym byciu w obiegu informacyjnym, nawet kosztem merytorycznej wypowiedzi. Psychologicznie, jest to dążenie do bycia w centrum uwagi (attention-seeking), które może być wzmacniane przez system polityczny nagradzający aktywność, a niekoniecznie głębię.
To zjawisko wpływa na odbiorców, prowadząc do przeciążenia informacyjnego, dezinformacji i w konsekwencji, do utraty zaufania do instytucji i liderów.
Lęk przed konfrontacją z niewiedzą
Wreszcie, cytat dotyka głęboko zakorzenionego w psychice ludzkiej lęku przed przyznaniem się do niewiedzy. Przyznanie się do braku kompetencji w pewnej dziedzinie jest postrzegane jako słabość, zwłaszcza w środowisku politycznym, gdzie dominują retoryka siły i pewności. Paradoksalnie, to właśnie to unikanie konfrontacji z własnymi ograniczeniami prowadzi do tworzenia płytkiego i często szkodliwego dyskursu, którego „hałas” zakłóca konstruktywną debatę i rozwiązywanie realnych problemów.