Idealiści chcą, by ich cenić, materialiści - by doceniać.
Idealiści pragną uznania swej istoty i wartości moralnej. Materialiści dążą do docenienia konkretnych osiągnięć i dóbr, ich wkładu.
Filozoficzno-Psychologiczna Analiza Sentencji Andrzeja Majewskiego
Sentencja Andrzeja Majewskiego „Idealiści chcą, by ich cenić, materialiści – by doceniać” doskonale oddaje dwie fundamentalnie odmienne perspektywy ludzkich pragnień oraz motywacji, zakorzenione głęboko w psychice i filozofii życia. To rozróżnienie nie jest binarne w sensie ścisłym, ale ukazuje spektrum dążeń, które kształtują nasze zachowania i percepcję wartości.
Pragnienie „by cenić”, przypisywane idealistom, wskazuje na potrzebę uznania istoty, charakteru, postaw – czyli tego, co jest niematerialne i nierzadko wiąże się z etyką, moralnością, wizją świata. Idealista, w sensie psychologicznym, to osoba, dla której wartości transcendentne, takie jak prawda, piękno, dobro, sprawiedliwość, są nadrzędne. Ich satysfakcja nie płynie z posiadania, ale z bycia, z poczucia zgodności własnego ja z wyznawanymi ideałami. Kiedy idealista chce być ceniony, pragnie, aby inni dostrzegli i docenili jego unikalny wkład, jego wizję, jego gotowość do poświęceń dla wyższych celów. To potrzeba uznania własnej wartości ontologicznej i etycznej, a nie użytkowej czy finansowej. Jest to manifestacja potrzeby samorealizacji w sensie Maslowowskim, gdzie jednostka dąży do pełni swojego potencjału i poszanowania swojej tożsamości.
Z drugiej strony, pragnienie „by doceniać”, odnoszące się do materialistów, koncentruje się na konkretnych, namacalnych skutkach działania lub wartościach utylitarnych. Materialista psychologicznie jest osobą, dla której miarą sukcesu i wartości są osiągnięcia, dobra materialne, status społeczny mierzony konkretnymi wskaźnikami. Kiedy materialista chce być doceniany, oczekuje wymiernej nagrody, aprobaty za konkretne rezultaty, za wkład, który można przeliczyć na coś. Może to być gratyfikacja finansowa, awans, prestiż wynikający z posiadanych dóbr czy wpływów. Ich potrzeba uznania skupia się na waloryzacji ich produktywności i zdolności do generowania zasobów. To jest często związane z potrzebą szacunku w rozumieniu zewnętrznym – bycia postrzeganym jako efektywny, skuteczny, zamożny. U podstaw leży tu bardziej instrumentalne podejście do życia i relacji, gdzie wartość jest często mierzona ilością i możliwością wymiany.
W kontekście terapeutycznym, zrozumienie tych różnic jest kluczowe. Terapeuta musi rozpoznać, czy pacjent poszukuje uznania dla swojej wewnętrznej spójności i wartości osobistej, czy też dla swoich zewnętrznych osiągnięć i zdolności. Błędne adresowanie tych potrzeb może prowadzić do dalszych frustracji i niezrozumienia. Sentencja Majewskiego przypomina, że motywy ludzkie są złożone i często leżą poza tym, co jest jawne, kształtując nasze interakcje i poszukiwanie sensu w życiu.