Musimy konsekwentnie dążyć do tego, aby nauka stała się osobistym, interaktywnym, wciąż nowym, rozwijającym doświadczeniem, a nie zastałym, bezosobowym, nudnym i uciążliwym przymusem.
Nauka musi być osobistym, interaktywnym odkrywaniem, wspierającym wewnętrzną motywację i naturalną ciekawość, zamiast przymusem niszczącym zaangażowanie.
Cytat Tony'ego Buzana, twórcy map myśli, nie jest tylko pedagogiczną radą, ale głębokim wyrazem filozofii psychologicznej skoncentrowanej na naturze ludzkiego umysłu i procesów uczenia się. Kiedy Buzan mówi o przekształceniu nauki w „osobiste, interaktywne, wciąż nowe, rozwijające doświadczenie”, dotyka sedna tego, jak umysł najlepiej przyswaja i tworzy wiedzę.
Z perspektywy psychologii poznawczej, kluczowe jest tutaj pojęcie zaangażowania i aktywności. Umysł ludzki nie jest pasywnym odbiornikiem informacji; jest aktywnym konstruktorem rzeczywistości. Kiedy nauka staje się „zastałym, bezosobowym, nudnym i uciążliwym przymusem”, aktywuje systemy obronne, które blokują efektywne przetwarzanie. Towarzyszy temu poczucie alienacji (bezosobowe) i braku autonomii (przymus), co prowadzi do spadku motywacji wewnętrznej. Teoria autodeterminacji Ryana i Deciego podkreśla, że podstawowe potrzeby psychologiczne – autonomia, kompetencja i związki – są kluczowe dla optymalnego funkcjonowania i dobrego samopoczucia. Nauka, która jest przymusem, narusza te potrzeby, zamieniając potencjalnie satysfakcjonujące doświadczenie w źródło stresu.
„Osobiste” odnosi się do faktu, że każde doświadczenie uczenia się przechodzi przez filtr indywidualnych schematów poznawczych, emocji i dotychczasowych doświadczeń. To nie jest jednokierunkowy transfer, ale dialog. „Interaktywne” podkreśla znaczenie aktywnego udziału, manipulacji informacjami, zadawania pytań i tworzenia powiązań. Z perspektywy psychologii rozwojowej (np. teoria Piageta czy Wygotskiego), interakcja z otoczeniem i innymi ludźmi jest podstawą konstrukcji wiedzy. „Wciąż nowe” i „rozwijające” nawiązuje do wrodzonej ludzkiej ciekawości i potrzeby eksploracji. Umysł ludzki adaptuje się i ewoluuje poprzez napotykanie nowości i pokonywanie wyzwań. Jest to zgodne z koncepcją flow Mihály'a Csikszentmihályi'ego, gdzie optymalne doświadczenie wiąże się z aktywnością, która jest wyzwaniem, ale jednocześnie dostosowana do naszych umiejętności, prowadząc do pełnego zaangażowania i poczucia satysfakcji.
Filozoficznie, cytat Buzana odrzuca mechanicystyczne podejście do edukacji, które traktuje ucznia jako pusty pojemnik do wypełnienia. Zamiast tego postuluje holistyczne, humanistyczne podejście, które uznaje inherentną godność i potencjał każdego człowieka do samorozwoju. Jest to wezwanie do stworzenia środowiska, w którym nauka staje się procesem samostanowienia i autokreacji, a nie narzuconym obowiązkiem. Zbyt często redukujemy naukę do transmisji faktów, zapominając, że prawdziwe poznanie to osobista podróż odkryć, która transformuje podmiot poznający.