Na dwie rzeczy nie ma lekarstwa: na śmierć i na bezczelność.
Śmierć i bezczelność to dwie niezmienne, nieuleczalne siły: pierwsza to kres życia, druga – trwały brak poszanowania w naturze ludzkiej.
Głębokie Zrozumienie Cenzury Tetmajera: Między Niezbywalnością a Ludzką Naturą
Cytat Kazimierza Przerwy Tetmajera, że „Na dwie rzeczy nie ma lekarstwa: na śmierć i na bezczelność”, jest niezwykle sugestywny i zaprasza do głębokiej refleksji zarówno filozoficznej, jak i psychologicznej. Ta z pozoru prosta fraza, niczym poetycka puenta, odzwierciedla pewne fundamentalne prawdy o ludzkiej egzystencji i interakcjach społecznych.
Filozoficznie, zestawienie śmierci z bezczelnością jest uderzające. Śmierć jest ostatecznością, nieodłącznym elementem bytu, granicą, której żaden żyjący człowiek nie jest w stanie przekroczyć ani uniknąć. Jest absolutnym końcem, niezależnym od naszej woli, wysiłków czy osiągnięć. W tym kontekście, ‘lekarstwo’ odnosi się do sposobu na jej uniknięcie, pokonanie – a takowego nie ma. Jest to uznanie uniwersalnej kruchości i ograniczenia ludzkiego życia, fundamentalnej bezsilności wobec biologicznej determinanty.
W świecie, który każe Ci być kimś, odważ się być sobą.
Radykalna samoakceptacja to zaproszenie do wewnętrznej wolności.
Zobacz, czym jest i jak wiele może Ci dać!
Z kolei bezczelność, postawiona na jednej płaszczyźnie ze śmiercią, nabiera niezwykłego ciężaru. Psychologicznie, bezczelność rozumiemy jako rażące lekceważenie norm społecznych, brak szacunku dla innych, aroganckie ignorowanie cudzych uczuć czy praw. To jest postawa, która burzy fundamenty interpersonalnych relacji, opartych na empatii i wzajemnym uznaniu.
Tetmajerowska teza sugeruje, że tak jak śmierci nie da się uleczyć (rozumianej jako wyeliminować), tak bezczelności jako głęboko zakorzenionej cechy lub postawy, również nie da się „wyleczyć” w sensie jej całkowitego usunięcia z ludzkiej natury lub z konkretnej osoby.
Nie chodzi tu o jednorazowy akt bezczelności, który może być wynikiem chwilowego błędu czy niedostosowania, ale o fundamentalną predyspozycję do niej, o styl bycia.
Jest to cecha, która często wynika z głębokich zaburzeń osobowościowych, takich jak narcyzm czy psychopatia, gdzie brak empatii i poczucie wyższości są trwałymi elementami struktury psychicznej.
W takich przypadkach, tradycyjne 'lekarstwa' w postaci perswazji, kary, czy próśb o zmianę postawy, okazują się bezskuteczne.
W szerszym znaczeniu, bezczelność może być tutaj metaforycznym odniesieniem do pewnych niezmiennych, destrukcyjnych aspektów ludzkiej natury, które opierają się wszelkim próbom reformy czy poprawy. Przez to zestawienie, Tetmajer nie tylko podkreśla ich niezbywalność, ale także ich fundamentalne znaczenie w kształtowaniu ludzkiego doświadczenia – zarówno jego ostatecznej granicy (śmierć), jak i jego moralnych i społecznych dylematów (bezczelność).