Na świecie jest coraz mniej dobrych subiektów i rozumnych polityków, bo wszyscy stosują się do mody.
Konformizm, lęk przed byciem innym i سطkową popularnością niszczą kompetencje i rozumne przywództwo.
Cytat Bolesława Prusa, choć wypowiedziany dawno temu, rezonuje z niezwykłą aktualnością, ukazując głęboki wgląd w naturę ludzkiego zachowania i społeczne dylematy. Prus, z perspektywy psychologicznej, diagnozuje problem konformizmu i jego destrukcyjnego wpływu na jakość przywództwa i kompetencje jednostek.
Słowa „coraz mniej dobrych subiektów i rozumnych polityków” wskazują na zanikanie pewnych pożądanych cech: autentyczności, niezależnego myślenia, rzetelności i odwagi w działaniu. „Subiekt”, w kontekście epoki Prusa, to osoba wykonująca jakąś profesję, często handlowiec czy urzędnik. Prus dostrzegał, że nawet na tym poziomie, gdzie liczy się fachowość i etyka, zaczyna dominować powierzchowność. „Rozumni politycy” to z kolei ci, którzy kierują się długoterminową wizją, logiką i dobrem wspólnym, a nie doraźnymi korzyściami czy populistycznymi hasłami.
Kluczowe jest tu sformułowanie „bo wszyscy stosują się do mody”. Z perspektywy psychologii społecznej, „moda” symbolizuje tu silną presję grupową i tendencję do konformizmu. Ludzie, pod wpływem tej presji, rezygnują z własnych sądów, wartości czy nawet wiedzy, by dopasować się do dominujących norm, trendów czy oczekiwań. Dzieje się tak z kilku powodów:
Potrzeba przynależności i akceptacji: Ludzie są istotami społecznymi i odczuwają silną potrzebę bycia częścią grupy. Dostosowanie się do „mody” zapewnia poczucie bezpieczeństwa i akceptacji, unikając ryzyka odrzucenia czy krytyki.
Lęk przed wyróżnieniem się: Bycie innym, myślenie nieszablonowo czy przeciwstawianie się ogólnym trendom wymaga odwagi i pewności siebie. Wielu ludzi unika tej trudnej ścieżki, wybierając bezpieczną drogę podążania za tłumem.
Heurystyka dostępności i efekt owczego pędu: Kiedy większość postępuje w określony sposób, ludzie często zakładają, że jest to słuszne lub optymalne rozwiązanie, nawet bez krytycznej analizy. Ten „efekt owczego pędu” może prowadzić do nieprzemyślanych decyzji i utraty indywidualnej autonomii.
Uleganie narcystycznej kulturze: Współczesna „moda” często promuje powierzchowność, medialność, szybki sukces i autopromocję kosztem głębokiej wiedzy, pracowitości czy etyki. Politycy, dążąc do popularności, mogą ulegać tym trendom, zamiast skupiać się na merytoryce i długoterminowych strategiach.
W kontekście psychologii polityki, cytat Prusa sugeruje, że konformizm prowadzi do mediokracji i braku innowacyjności. Politycy, zamiast być liderami z wizją, stają się odzwierciedleniem chwilowych nastrojów społecznych ulegając modom, co może prowadzić do populizmu i braku odpowiedzialności. Podobnie „dobrzy subiekci” tracą swoją kompetencję i rzetelność, gdy wartość zaczyna mierzyć się popularnością, a nie jakością pracy. Prusowska obserwacja to ostrzeżenie przed społeczną erozją wartości, gdzie indywidualna autentyczność i rozumne działanie są wypierane przez przymus adaptacji do dominującej, często płytkiej, presji otoczenia.