Nie należy chełpić się tym, że ma się słuszność, bo to nie nasza zasługa, lecz prawdy, z pomocą której zyskaliśmy przewagę.
Nie chełp się słusznością, bo to zasługa prawdy, nie twoja. Pokora intelektualna jest kluczem do prawdziwego poznania i harmonijnych relacji.
Cytat Stefana Kisielewskiego: „Nie należy chełpić się tym, że ma się słuszność, bo to nie nasza zasługa, lecz prawdy, z pomocą której zyskaliśmy przewagę” niesie za sobą głębokie implikacje psychologiczne i filozoficzne, dotykając istoty ludzkiego ego, poznania i relacji z rzeczywistością.
Na poziomie filozoficznym, cytat ten odwołuje się do koncepcji obiektywnej prawdy. Sugeruje, że prawda istnieje niezależnie od naszej subiektywnej percepcji czy wysiłku w jej odkrywaniu. Kiedy osiągamy „słuszność”, nie jest to rezultat naszego osobistego geniuszu czy przewagi nad innymi, ale raczej efekt zestrojenia się z tą obiektywną prawdą. Jesteśmy raczej jej narzędziami lub odbiorcami, niż twórcami. To przypomina platońską ideę, że prawda jest transcendentna i jedynie odkrywana, a nie konstruowana przez człowieka.
Psychologicznie, Kisielewski celnie wskazuje na pułapkę pychy i narcyzmu, które często towarzyszą poczuciu bycia w „słuszności”. Ludzka tendencja do przypisywania sobie sukcesów – w tym intelektualnych – jest silnie zakorzeniona. Kiedy odkrywamy coś, co okazuje się prawdą, naturalnie odczuwamy satysfakcję i dumę. Jednak cytat ostrzega przed przekształceniem tej satysfakcji w aroganckie „chełpienie się”. Takie zachowanie świadczy o:
- Błędnej atrybucji: Przenoszeniu zasługi z obiektywnej prawdy na własne ego.
- Kognitywnym zniekształceniu: Przekonaniu, że nasza zdolność do percepcji prawdy jest wynikiem naszej wyższości, a nie dostępności samej prawdy.
- Zagrożeniu pokory: Chełpienie się słusznością zamyka nas na dalsze uczenie się i rewizję własnych przekonań. Jeśli uważamy, że „posiadamy” prawdę, stajemy się odporni na nowe dowody i perspektywy.
W kontekście ludzkich interakcji, chełpienie się słusznością często prowadzi do konfliktów i pogłębia podziały. Ma charakter triumfalizmu, który ignoruje wspólny poszukiwawczy wymiar poznania. Gdy zamiast docenić samą prawdę, celebrujemy swój triumf nad innym, zaburzamy proces dialogu i konstruktywnej wymiany myśli. Jest to też ostrzeżenie przed pułapką błędu konfirmacji – tendencji do szukania i interpretowania informacji w sposób potwierdzający nasze istniejące przekonania. Kiedy już „mamy słuszność”, jesteśmy mniej skłonni do krytycznej analizy i otwarci na alternatywne punkty widzenia.
Kisielewski zachęca do postawy pokory intelektualnej. Prawdziwe poznanie, według niego, wymaga uznania, że prawda jest czymś większym niż my sami. Zamiast przypisywać sobie triumf nad błędem, powinniśmy kultywować wdzięczność za dostęp do prawdy i używać jej jako narzędzia do dalszego rozwoju, nie jako oręża do triumfu osobistego. Jest to postawa, która sprzyja empatii (zamiast osądzania innych za ich „błąd”), otwartości na naukę i konstruktywnym relacjom. W efekcie, cytat ten jest zaproszeniem do refleksji nad naszym ego i rolą, jaką odgrywa ono w procesie poznania i interakcji społecznych.