Nie przejmuj się niedostatkiem, przejmuj się zbytkiem.
Tołstoj sugeruje, że nadmiar, nie brak, prowadzi do duchowej pustki i utraty autentycznego szczęścia.
Filozoficzno-Psychologiczne Rozważania nad Cytatem Tołstoja: „Nie przejmuj się niedostatkiem, przejmuj się zbytkiem.”
Cytat Lew Tołstoja, na pozór prosty, kryje w sobie głęboką psychologiczną i filozoficzną mądrość, która rezonuje z fundamentalnymi aspektami ludzkiej natury i poszukiwania szczęścia. Na poziomie najbardziej podstawowym, Tołstoj zdaje się odwracać powszechne ludzkie zmartwienie. Naturalnym wydaje się lęk przed brakiem – brakiem środków do życia, brakiem akceptacji, brakiem miłości. Tołstoj natomiast kieruje naszą uwagę na drugie, często ignorowane, ekstremum: zbytek.
Z psychologicznego punktu widzenia, niedostatek, choć bywa źródłem realnego cierpienia i stresu, paradoksalnie może mobilizować. W obliczu braku, człowiek często wykazuje się większą pomysłowością, wytrwałością i zdolnością do adaptacji. To może prowadzić do rozwoju wewnętrznej siły, poczucia sprawczości i doceniania drobnych sukcesów. W perspektywie psychologii pozytywnej, pokonywanie przeciwności często prowadzi do wzrostu posttraumatycznego i wzmocnienia rezyliencji.
Natomiast zbytek, wbrew pozorom, może jawić się jako o wiele bardziej podstępne zagrożenie dla wewnętrznego dobrostanu. Tołstoj, jako myśliciel skupiony na duchowej czystości i prostocie, zapewne dostrzegał, że nadmiar materialny i konsumpcjonizm często prowadzą do pustki egzystencjalnej. Gromadzenie dóbr staje się celem samym w sobie, a nie środkiem do osiągnięcia autentycznego szczęścia czy spełnienia. W psychologii, zjawisko to jest często opisywane w kontekście habituacji hedonicznej – im więcej posiadamy, tym szybciej przyzwyczajamy się do tego stanu, a poszukiwanie kolejnych bodźców staje się niekończącą się spiralą, prowadzącą do niezadowolenia i lęku przed utratą. Zbyt wielu rzeczy, zobowiązań, a nawet zbyt wiele możliwości, może prowadzić do paraliżu decyzyjnego, wypalenia i poczucia przytłoczenia – to, co psychologowie nazywają często „przetytnikiem wyboru”. Tołstojowska koncepcja „zbytku” wykracza jednak poza sam materializm. Może odnosić się także do nadmiaru ambicji, nadmiernego ego, opierania wartości własnej na zewnętrznych atrybutach. Wszystkie te „zbytki” odrywają człowieka od jego prawdziwej natury i autentycznych potrzeb, prowadząc do alienacji i cierpienia. Dlatego Tołstoj wskazuje, że prawdziwe zagrożenie tkwi w nadmiarze, który prowadzi do zaniku wrażliwości, poczucia wdzięczności i zdolności do dostrzegania piękna w prostocie. Zbytkiem jest to, co odciąga nas od istoty, od duchowości, od relacji – czyli od tego, co prawdziwie wzbogaca życie.