O prostytucji mówimy wtedy, gdy ktoś za pieniądze godzi się robić rzeczy, których nigdy nie zrobiłby za darmo.
Cytat definiuje prostytucję jako przymusową zgodę na działania sprzeczne z naszymi wartościami, dokonane dla zysku, co odzwierciedla brak autentyczności i wolności.
Aksjomat Andrzeja Majewskiego – Przymus vs. Autentyczność w Prawdzie o Ludzkim Zachowaniu
Cytat Andrzeja Majewskiego to zaskakująco głęboka obserwacja, która wykracza daleko poza pryzmat jedynie prostytucji seksualnej. Jest to psychologiczno-filozoficzny aksjomat demaskujący mechanizmy stojące za fundamentalnym ludzkim wyborem: czy działamy z wewnętrznej potrzeby, czy pod wpływem zewnętrznej presji? Majewski intuicyjnie dotyka tutaj jednego z najbardziej fundamentalnych zagadnień filozofii moralności i psychologii motywacji – problemu wolności woli i autentyczności.
Analizując cytat, dostrzegamy, że „rzeczy, których nigdy nie zrobiłoby się za darmo” to czynności, które naruszają nasz wewnętrzny system wartości, naszą autonomię, poczucie godności, a często także naszą strefę komfortu emocjonalnego lub fizycznego. W kontekście prostytucji seksualnej jest to oczywiste. Ale rozszerzając to na inne sfery życia: czyż nie jest to uniwersalne? Ktoś, kto nienawidzi swojej pracy, ale robi ją dla pieniędzy, wykonuje „rzeczy za pieniądze, których nigdy nie zrobiłby za darmo”. Student, który wkuwa na pamięć bez zrozumienia, tylko dla oceny – to jest również forma zgody na coś, co bez zewnętrznej nagrody nie miałoby dla niego wartości.
Psychologicznie, cytat Majewskiego wskazuje na rozdźwięk między motywacją wewnętrzną a motywacją zewnętrzną. Działanie za darmo, z własnej woli, jest napędzane satysfakcją, pasją, wartością intrinsiczną działania. Działanie za pieniądze (lub inną zewnętrzną nagrodę, np. uznanie, bezpieczeństwo) jest często podyktowane koniecznością, przełamywaniem wewnętrznych barier, a czasem wręcz naruszaniem własnej tożsamości. W istocie, Majewski mówi o dehumanizującej sile przymusu ekonomicznego lub społecznego, która zmusza nas do handlu własnym „ja” w zamian za przetrwanie lub korzyść. Jest to forma autorytaryzmu, gdzie jednostka, mimo iż formalnie wolna, jest pozbawiona autentyczności w swoim działaniu. To spostrzeżenie jest kluczowe dla zrozumienia wielu psychopatologii wynikających z chronicznego braku autentyczności i poczucia przymusu, prowadzących do wypalenia, cynizmu i utraty sensu.
Współczesna psychologia a cytat Majewskiego
W ujęciu psychologii poznawczej i egzystencjalnej, cytat ten podkreśla znaczenie autonomii i integralności osobistej. Gdy nasze działania są dyktowane wyłącznie zewnętrzną nagrodą, a nie wewnętrznym przekonaniem, tracimy poczucie kontroli i sprawczości. To może prowadzić do dysonansu poznawczego, czyli nieprzyjemnego napięcia wynikającego ze sprzeczności między naszymi przekonaniami a zachowaniem. Im większy ten dysonans, tym większe ryzyko zaburzeń psychicznych, takich jak depresja czy lęk. Cytat jest więc przestrogą przed utratą siebie w pogoni za zewnętrznymi dobrami, ukazując uniwersalną prawdę o ludzkiej naturze i o tym, co naprawdę oznacza „wolność”.