Pesymizm i optymizm są to dla aktywnego polityka pojęcia zakazane.
Polityk musi porzucić optymizm/pesymizm na rzecz realizmu, by trafnie oceniać sytuację i skutecznie działać.
Kontekst i głębia psychologiczna cytatu Helmuta Schmidta
Słowa Helmuta Schmidta, doświadczonego polityka i kanclerza Niemiec, „Pesymizm i optymizm są to dla aktywnego polityka pojęcia zakazane”, są wyrazem głębokiej psychologicznej i filozoficznej refleksji nad naturą przywództwa. Na pierwszy rzut oka mogą wydawać się paradoksalne, gdyż powszechnie uważamy optymizm za cechę pożądaną, a pesymizm za przestrogę. Jednak Schmidt, mówiąc o „aktywnym polityku”, nie odnosi się do zwykłej perspektywy jednostki, lecz do roli, która wymaga ciągłego działania, podejmowania decyzji w obliczu niepewności i brania odpowiedzialności za konsekwencje.
Z psychologicznego punktu widzenia, zarówno skrajny optymizm, jak i skrajny pesymizm, są formami iluzji poznawczych, które zniekształcają obiektywną ocenę rzeczywistości. Optymista może minimalizować ryzyko i ignorować potencjalne przeszkody, co prowadzi do błędnych decyzji opartych na nierealnych oczekiwaniach. W polityce taka postawa może skutkować katastrofami, gdyż brak przewidywania negatywnych scenariuszy uniemożliwia skuteczne przygotowanie planów awaryjnych. Z drugiej strony, pesymista zbytnio koncentruje się na zagrożeniach i możliwych niepowodzeniach, co może prowadzić do paraliżu działania, braku wiary w sukces i ostatecznie do rezygnacji z podjęcia koniecznych kroków.
Dla polityka, który musi działać w dynamicznym i nieprzewidywalnym środowisku, kluczowa jest zdolność realistycznej oceny sytuacji. To oznacza konieczność odrzucenia emocjonalnych zniekształceń na rzecz analitycznego myślenia. Schmidt postuluje postawę pragmatyczną, opartą na danych, faktach i trzeźwej ocenie ryzyka i szans. Nie chodzi o tłumienie emocji, ale o ich nieuleganie w procesie decyzyjnym. Polityk musi być zdolny do przewidywania zarówno możliwych sukcesów, jak i porażek, by móc odpowiednio planować i reagować. To jest psychologiczna umiejętność antycypacji i elastyczności poznawczej. Zamiast wiary w „cuda” (optymizm) lub nieuchronną klęskę (pesymizm), polityk powinien charakteryzować się profesjonalnym realizmem i odpornością psychiczną, która pozwala na działanie, nawet gdy szanse nie są idealne, a wyzwania są ogromne. Cytat Schmidt to wezwanie do odpowiedzialności poznawczej i emocjonalnej w sferze publicznej.