Pewność siebie wynika z niewiedzy. Jeśli się stawiasz, to tylko dlatego, że o czymś nie wiesz.
Śmiała pewność siebie często wynika z nieświadomości własnych ograniczeń i złożoności świata, utrudniając prawdziwe poznanie i rozwój.
Ten intrygujący cytat Eoin Colfera głęboko wnika w naturę pewności siebie, kwestionując powszechne przekonanie o jej niezachwianej pozytywności. Z perspektywy psychologicznej, cytat ten rzuca światło na paradoksalny związek między wiedzą a pewnością. Sugeruje, że prawdziwa, niewzruszona pewność siebie, ta, która prowadzi do bezkrytycznego działania i zajmowania stanowiska, często ma swoje korzenie w niepełnym rozumieniu rzeczywistości lub własnych ograniczeń.
Zacznijmy od zrozumienia kontekstu. W wielu sytuacjach społecznych i zawodowych, pewność siebie jest postrzegana jako cecha pożądana, a nawet niezbędna. Zachęca się ludzi do „stawiania się”, do wyrażania swoich opinii, do działania. Jednak Colfer odwraca tę perspektywę, sugerując, że owa śmiałość może wynikać nie z głębokiego rozeznania, lecz z jego braku. Kiedy ktoś jest pewny swojej opinii do tego stopnia, że nie dopuszcza możliwości pomyłki, może to świadczyć o tym, że nie rozważył wszystkich aspektów, nie poznał wszystkich danych, lub nie zrozumiał złożoności problemu. Można to powiązać z efektem Dunninga-Krugera, gdzie osoby o niskich kompetencjach w danej dziedzinie, z powodu braku metakognicji (zdolności do myślenia o własnym myśleniu), przeceniają swoje umiejętności i wiedzę, co prowadzi do nadmiernej pewności siebie. Im mniej wiemy o danym temacie, tym łatwiej jest nam zbudować prosty, nierzadko błędny, model rzeczywistości, który wydaje się nam kompletny i słuszny. Ta niewiedza eliminuje złożoność i niepewność, prowadząc do iluzji pełnego zrozumienia i kontroli.
Kiedy Colfer mówi „Jeśli się stawiasz, to tylko dlatego, że o czymś nie wiesz”, odwołuje się do idei, że prawdziwe poznanie często prowadzi do pokory i świadomości złożoności. Im więcej uczymy się o świecie, tym bardziej zdajemy sobie sprawę z rozległości naszej niewiedzy. Socjolog Zygmunt Bauman mówił o „płynnej nowoczesności”, w której wszystko jest niepewne i zmienne. Pewność siebie w tak dynamicznym i złożonym świecie bywa iluzoryczn
Psychologicznie, ta perspektywa ma ogromne znaczenie dla rozwoju osobistego i poznawczego. Uświadamia nam, że niezdrowa pewność siebie, ta oparta na niewiedzy, może prowadzić do stagnacji, braku otwartości na krytykę i niemożności uczenia się. Może utrudniać przyjmowanie nowych informacji, rewidowanie poglądów i adaptację do zmieniających się okoliczności. Z drugiej strony, prawdziwa mądrość polega na uznaniu własnych ograniczeń i gotowości do ciągłego poszukiwania wiedzy. Cytat ten zachęca do introspekcji i refleksji nad podstawami naszej pewności: czy wynika ona z rzetelnego poznania, czy z komfortowej niewiedzy?
Warto również zauważyć, że cytat nie deprecjonuje całej pewności siebie jako takiej. Istnieje zdrowa pewność siebie, która wynika z doświadczenia, kompetencji i realistycznej oceny własnych możliwości. Jest to pewność, która pozwala działać pomimo ryzyka, ale jednocześnie jest na tyle elastyczna, by dopuścić możliwość błędu i nauczyć się z niego. Cytat Colfera ostrzega przed jej mroczną stroną, tą, która maskuje brak zrozumienia i prowadzi do arogancji i zamknięcia.