Pieniądz jest szóstym zmysłem, który umożliwia uznanie dla pozostałych pięciu.
Pieniądz rozszerza możliwości doświadczania i doceniania świata poprzez nasze zmysły, uwalniając od trosk materialnych.
Filozoficzno-Psychologiczna Natura Pieniądza jako Szóstego Zmysłu
Cytat Orsona Wellesa, „Pieniądz jest szóstym zmysłem, który umożliwia uznanie dla pozostałych pięciu”, to głęboka psychologiczna i filozoficzna obserwacja natury ludzkiego doświadczenia w świecie zdominowanym przez ekonomię. Welles nie sugeruje, że pieniądz jest organem sensorycznym w sensie biologicznym, ale raczej, że pełni funkcję, która fundamentalnie zmienia i wzmacnia naszą percepcję i interakcję z rzeczywistością, a w konsekwencji z naszymi pięcioma zmysłami.
Pieniądz jako Narzędzie Rozszerzające Percepcję
W psychologii percepcji wiemy, że nasze zmysły – wzrok, słuch, węch, smak, dotyk – dostarczają nam surowych danych o świecie. Jednak to, jak te dane są interpretowane i jak reagujemy na nie, jest silnie modulowane przez nasz kontekst psychologiczny, społeczny i materialny. Pieniądz w tym ujęciu staje się katalizatorem, który nie tworzy nowych wrażeń zmysłowych, lecz ekstremalnie wzmacnia i poszerza możliwości doświadczania świata poprzez te istniejące. Możliwość finansowa daje dostęp do doświadczeń, które są poza zasięgiem bez niej – wyszukane potrawy (smak), podróże do egzotycznych miejsc (wzrok, zapach, dotyk), koncerty światowej klasy (słuch), czy dostęp do wyrafinowanych dóbr i usług, które zaspokajają i intensyfikują każdą zmysłową potrzebę. Pieniądz nie daje nam lepszego węchu, ale pozwala nam wąchać rzadkie perfumy lub zapachy egzotycznych kwiatów w luksusowych ogrodach.
Kontekst Adaptacyjny i Ewolucyjny
Z psychologicznego punktu widzenia, cytat dotyka również kwestii adaptacji i przetrwania. W społeczeństwie pieniądz jest narzędziem wymiany, które gwarantuje dostęp do zasobów niezbędnych do życia, takich jak pożywienie, schronienie, bezpieczeństwo. Brak pieniędzy drastycznie ogranicza, a nawet uniemożliwia, korzystanie z pełni możliwości oferowanych przez zmysły – zamiast wybierać (smak), jesteśmy zmuszeni jeść to, co jest dostępne; zamiast podziwiać piękno (wzrok), koncentrujemy się na niedostatku; zamiast komfortu (dotyk), doświadczamy niedogodności. W sensie ewolucyjnym, pieniądz, choć jest konstruktem społecznym, stał się tak fundamentalny dla naszego funkcjonowania, że jego posiadanie lub brak wpływa na nasze poczucie bezpieczeństwa i dobrostanu, co z kolei wpływa na naszą zdolność do pełnego i swobodnego doświadczania życia.
Uznanie dla Pozostałych Pięciu Zmysłów
Część cytatu mówiąca o „uznaniu dla pozostałych pięciu” jest kluczowa. Pieniądz nie tylko umożliwia dostęp do bardziej intensywnych doświadczeń, ale także uwalnia nas od trosk materialnych, pozwalając na pełniejsze docenienie i skupienie się na zmysłowych aspektach życia. Osoba biedna jest często zmuszona do ciągłego zmagania się o podstawowe potrzeby, co odciąga jej uwagę od kontemplacji piękna czy radości z prostych sensorycznych przyjemności. Pieniądz, zapewniając pewien poziom bezpieczeństwa i komfortu, pozwala na luksus uważności i celowego poszukiwania doświadczeń estetycznych i hedonistycznych – co można nazwać „uznaniem” dla naszych zmysłów. Jest to przejście od reakcji na bodźce do aktywnego poszukiwania i kreowania zmysłowych doświadczeń. W konsekwencji, cytat Wellesa przypomina nam, że choć pieniądz sam w sobie nie jest zmysłem, jego wszechogarniająca rola w społeczeństwie czyni go potężnym pośrednikiem, który kształtuje i amplifikuje nasze zmysłowe postrzeganie świata, czyniąc go niezbędnym do pełnego i satysfakcjonującego doświadczenia ludzkiej egzystencji.