Pieniądze nie dają wprawdzie szczęścia, ale bez nich jest gorzej.
Pieniądze nie gwarantują szczęścia, lecz ich brak generuje cierpienie, zaspokajając podstawowe potrzeby i umożliwiając stabilne życie.
Cytat Giovanniego Guareschiego, "Pieniądze nie dają wprawdzie szczęścia, ale bez nich jest gorzej", w swojej zwięzłości zawiera głęboką prawdę psychologiczną o złożonej relacji między zamożnością a dobrostanem. Położenie nacisku na drugą część zdania jest kluczowe dla zrozumienia jego sensu. O ile faktycznie pieniądze same w sobie nie są gwarantem szczęścia – czego dowodzą liczne badania nad paradoksem podwyższonych zarobków i stabilności dobrostanu – o tyle ich brak tworzy grunt pod frustrację, lęk i chroniczny stres.
Z perspektywy psychologii humanistycznej, a zwłaszcza hierarchii potrzeb Maslowa, pieniądze są fundamentalnym narzędziem do zaspokajania potrzeb niższego rzędu: fizjologicznych (jedzenie, schronienie) oraz bezpieczeństwa. Brak środków finansowych bezpośrednio zagraża tym potrzebom, co aktywuje pierwotne mechanizmy przetrwania. W takim stanie osoba znajduje się w ciągłym stanie alarmu, nieustannie walcząc o podstawową egzystencję. To obciąża system nerwowy, prowadząc do wyczerpania zasobów poznawczych i emocjonalnych. Kiedy umysł jest pochłonięty troską o przetrwanie, miejsca na wyższe formy zaspokojenia, takie jak rozwój osobisty, samoaktualizacja czy budowanie głębokich relacji, jest niewiele lub wcale.
Psychologia pozytywna podkreśla, że choć pieniądze nie kupują szczęścia per se, to jednak usuwają wiele barier, które temu szczęściu przeszkadzają. Pozwalają na swobodę wyboru – wyboru zawodu, miejsca zamieszkania, podróży, dostępu do edukacji czy opieki zdrowotnej. Ta swoboda przekłada się na poczucie kontroli nad własnym życiem, co jest silnym predyktorem dobrostanu. Brak pieniędzy często wiąże się z ograniczonymi możliwościami, przymusem wykonywania niechcianej pracy, brakiem dostępu do zasobów wspierających zdrowie psychiczne i fizyczne. To generuje poczucie bezsilności i uwięzienia, co jest środowiskiem sprzyjającym rozwojowi depresji, chronicznego lęku i poczucia beznadziei. Pieniądze, w tym kontekście, są więc buforem ochronnym, dającym poczucie bezpieczeństwa i otwierającym drzwi do możliwości, które pośrednio przyczyniają się do redukcji cierpienia, a tym samym, do większego poczucia zadowolenia z życia. Nie są celem, lecz środkiem do uniknięcia trudności i umożliwienia dążenia do realizacji, która w istocie jest tym, co nadaje życiu sens.