Pokój nawet niesprawiedliwy jest pożyteczniejszy niż najsprawiedliwsza wojna.
Pokój nawet z niesprawiedliwością jest lepszy niż wojna, bo wojna zawsze oznacza destrukcję i cierpienie.
Cytat Cycerona „Pokój nawet niesprawiedliwy jest pożyteczniejszy niż najsprawiedliwsza wojna” to głęboka refleksja nad dylematem ludzkich wyborów w obliczu konfliktów, oscylująca między pragmatyzmem a moralnością. Z perspektywy psychologicznej, jego sedno tkwi w priorytetowym traktowaniu stabilności i przewidywalności, nawet kosztem pewnych deficytów sprawiedliwości, nad destrukcyjną i chaotyczną naturą wojny.
Zacznijmy od psychologicznych konsekwencji wojny. Wojna, nawet ta postrzegana jako „sprawiedliwa”, jest źródłem ogromnej traumy indywidualnej i zbiorowej. Powoduje bezprecedensowe cierpienie, utratę bliskich, kalectwo fizyczne i psychiczne, a także narusza podstawowe poczucie bezpieczeństwa i sensu życia. W psychologii, to właśnie poczucie bezpieczeństwa jest fundamentalną potrzebą, na której budujemy nasze funkcjonowanie. Wojna fundamentalnie ją niszczy, prowadząc do stanów lękowych, depresji, PTSD i głębokiej demoralizacji. Z punktu widzenia społecznego, wojna dezintegruje tkankę społeczną, burzy zaufanie i generuje spiralę nienawiści, której skutki odczuwalne są przez pokolenia.
Nie musisz już wybuchać ani udawać, że nic Cię nie rusza.
Zrozum, co naprawdę stoi za gniewem, lękiem czy frustracją i naucz się nimi zarządzać, zamiast pozwalać, by rządziły Tobą.
Z kolei „pokój niesprawiedliwy”, choć z definicji obarczony jest deficytami moralnymi i etycznymi, psychologicznie oferuje coś, czego wojna nigdy nie zapewni: możliwość przetrwania i odbudowy. Nie oznacza on akceptacji niesprawiedliwości, lecz raczej przyjęcie świadomego kompromisu. W tym kontekście, pokój, nawet taki z „gorzkim posmakiem”, daje poczucie względnej stabilności, minimalizuje destrukcję i umożliwia ludziom skupienie się na podstawowych potrzebach: przetrwaniu, prokreacji, budowaniu relacji i tworzeniu. Nawet w obliczu ucisku, jednostka ma szansę na adaptację, poszukiwanie subtelnych dróg oporu czy oczekiwanie na lepsze czasy. Psychologicznie, jest to próba ocalenia nadziei i resztek godności w sytuacji, gdzie pełna sprawiedliwość jest chwilowo nieosiągalna. Jest to również demonstracja zdolności ludzkości do przetrwania i adaptacji nawet w najtrudniejszych okolicznościach.
Cyceron, jako wytrawny obserwator natury ludzkiej i polityki, zdawał sobie sprawę, że człowiek ma naturalną inklinację do unikania bólu i utrzymywania homeostazy. Wojna tę homeostazę burzy w sposób bezprecedensowy. Wybór „niesprawiedliwego pokoju” to więc akt pragmatycznej mądrości, który stawia na pierwszym miejscu ludzkie życie i zdolność do funkcjonowania, a sprawiedliwość przesuwa na dalszy plan, jako cel do osiągnięcia w dłuższej perspektywie, gdy skończą się najpilniejsze zagrożenia. Jest to również głębsza refleksja nad tym, że prawdziwa sprawiedliwość jest procesem, nie jednorazowym aktem, i wymaga warunków pokoju, by w ogóle mogła się urzeczywistniać.