PositiveLife

„Wasze przekonania mogą pasować do waszego umysłu, ale czy pasują do faktów?” – to zdanie autorstwa Anthony’ego de Mello, jezuity i psychoterapeuty, stawia fundamentalne pytanie o naturę naszej percepcji rzeczywistości. Jest to wyzwanie rzucone naszemu egocentryzmowi poznawczemu i zachęta do autorefleksji. Z perspektywy psychologicznej, de Mello nawiązuje do zjawiska znanego jako błąd konfirmacji. Ludzki umysł ma naturalną tendencję do poszukiwania, interpretowania i zapamiętywania informacji w sposób, który potwierdza istniejące przekonania. Nie szuka aktywnie dowodów podważających swoje tezy, a nawet ignoruje je lub zniekształca, aby utrzymać wewnętrzną spójność. Jest to mechanizm, który daje poczucie bezpieczeństwa i redukuje dysonans poznawczy, ale jednocześnie zamyka nas w bańce własnych iluzji.

De Mello podkreśla, że „pasowanie do umysłu” często oznacza po prostu, że przekonanie jest spójne z naszymi już ugruntowanymi schematami poznawczymi, wartościami, doświadczeniami i emocjami. Może być zagnieżdżone w naszym światopoglądzie na tyle głęboko, że staje się jego integralną częścią. Problem pojawia się, gdy ta wewnętrzna spójność jest przedkładana ponad obiektywne dowody i dane empiryczne z rzeczywistości zewnętrznej. Pytanie o „pasowanie do faktów” jest zatem zaproszeniem do wyjścia poza subiektywne ramy, do krytycznego myślenia i do konfrontacji naszych wewnętrznych modeli świata z tym, co obiektywnie obserwowane. W psychologii, takie podejście jest kluczowe w terapii poznawczo-behawioralnej (CBT), gdzie pacjenci uczą się identyfikować i kwestionować myśli zniekształcone, które choć „pasują do ich umysłu”, często są niezgodne z rzeczywistością, prowadząc do cierpienia. Koncepcja de Mello dotyka również głębszego wymiaru – iluzji kontroli i omnipotencji rozumu. Wierzymy, że nasz umysł jest niezawodnym narzędziem do analizy świata, zapominając, że jest on również podatny na błędy, uprzedzenia i subiektywne interpretacje. Wyzwanie de Mello to przypomnienie o pokorze wobec rzeczywistości i o potrzebie ciągłego testowania naszych wewnętrznych hipotez.

Znaczenie psychologiczne tego cytatu jest wielowymiarowe:

• Rozwój osobisty: Skłania do refleksji nad własnymi uprzedzeniami i ograniczeniami poznawczymi, co jest kluczowe w procesie samorozwoju.
• Relacje międzyludzkie: Pomaga zrozumieć, dlaczego ludzie mają tak różne perspektywy na te same zdarzenia i promuje empatię, zachęcając do spojrzenia na świat oczami innych.
• Zdrowie psychiczne: Uczy zdrowego dystansu do własnych myśli i przekonań, co jest fundamentem radzenia sobie z lękiem, depresją czy obsesjami.
• Krytyczne myślenie: Jest wezwaniem do aktywnego i celowego poszukiwania dowodów, które mogłyby podważyć nasze wygodne wersje rzeczywistości.

Ostatecznie, cytat de Mello jest apelem o otwartość na prawdę, nawet jeśli jest ona niewygodna lub burzy nasze dotychczasowe konstrukcje mentalne. To psychologiczne wyzwolenie z sideł własnego umysłu.