Wiele zdarzeń dopiero wtedy staje się negatywnymi, gdy postrzegamy je negatywnie.
Zdarzenia stają się negatywne, gdy tak je interpretujemy. Nasza percepcja i przekonania nadają im znaczenie.
Kognitywna Konstrukcja Rzeczywistości: Jak Postrzegamy Negatywność
Cytat Stefana Konrada i Claudii Hendl dotyka fundamentalnego aspektu ludzkiego doświadczenia: percepcji. W psychologii kognitywnej podkreśla się, że rzeczywistość, którą przeżywamy, nie jest obiektywnym, niezmiennym bytem, lecz jest aktywnie konstruowana przez nasz umysł. Oznacza to, że to, co nazywamy „negatywnym zdarzeniem”, rzadko kiedy jest inherentnie złe. Jego negatywny charakter jest nadawany przez naszą interpretację, nasze oczekiwania, wcześniejsze doświadczenia oraz schematy poznawcze, poprzez które filtrujemy świat.
Rozważmy przykład utraty pracy. Obiektywnie, jest to zmiana statusu zawodowego. Dla jednej osoby może to być katastrofa, źródło lęku i depresji, ponieważ interpretuje to jako porażkę, utratę wartości własnej i brak perspektyw. Dla innej, może to być szansa na zmianę ścieżki kariery, rozwój nowych umiejętności, a nawet ulga od stresującego środowiska. To samo zdarzenie – utrata pracy – przyjmuje zupełnie różne odcienie emocjonalne i psychologiczne, w zależności od subiektywnej interpretacji jednostki.
Kluczowe w cytacie jest słowo „postrzegamy”. Wskazuje ono na rolę procesów poznawczych, takich jak atrybucje (przypisywanie przyczyn zdarzeniom), oceny (czy zdarzenie jest korzystne czy niekorzystne) i przekonania (np. przekonanie o własnej skuteczności lub beznadziejności). Jeśli nasze przekonania są sztywne i katastroficzne, nawet drobne niepowodzenie może zostać zinterpretowane jako ogromna tragedia. Z kolei osoby z elastycznym myśleniem, potrafiące szukać alternatywnych wyjaśnień i rozwiązań, często są w stanie zreskonstruować swoje postrzeganie, zmieniając potencjalnie negatywne zdarzenie w neutralne, a nawet pozytywne wyzwanie.
To zrozumienie ma głębokie implikacje dla psychoedukacji i terapii. Terapie poznawczo-behawioralne (CBT) koncentrują się właśnie na identyfikowaniu i modyfikowaniu zniekształceń poznawczych, które prowadzą do negatywnych emocji i zachowań. Uczą, że nie możemy kontrolować wszystkich zdarzeń zewnętrznych, ale możemy świadomie kształtować sposób, w jaki je interpretujemy i na nie reagujemy. Uświadamiając sobie ten mechanizm, zyskujemy potężne narzędzie do zarządzania naszym dobrostanem psychicznym i emocjonalnym.