Wykształcenie tworzy masy ludzi, którzy potrafią wprawdzie czytać, ale nie są w stanie wybrać rzeczy godnych przeczytania.
Kształcenie mas bez krytycznego myślenia prowadzi do informacyjnego chaosu, gdzie ludzie czytają, lecz nie wartościują treści, zagubieni w nadmiarze danych.
Ewolucja Edukacji a Zagubienie w Nadmiarze Informacji
Cytat George'a Trevelyana, "Wykształcenie tworzy masy ludzi, którzy potrafią wprawdzie czytać, ale nie są w stanie wybrać rzeczy godnych przeczytania", głęboko dotyka paradoksu współczesnego społeczeństwa, w którym dostęp do informacji eksplodował, a jednocześnie zdolność do jej selekcji i wartościowania uległa erozji. Z perspektywy psychologicznej, cytat ten wskazuje na przesunięcie w celach edukacji – z kształtowania autonomicznych, krytycznie myślących jednostek, w kierunku masowego wyposażania w podstawową umiejętność dekodowania tekstu (czytanie), bez jednoczesnego rozwoju umiejętności poznawczych wyższego rzędu, takich jak analiza, synteza, ewaluacja czy kreatywność.
Kontekst historyczny cytatu może dotyczyć początków masowej edukacji, gdzie nacisk kładziono na alfabetyzm, co było przełomem, ale jednocześnie pomijano rozwój krytycznego myślenia. Współcześnie to zjawisko nasiliło się w dobie internetu i mediów społecznościowych. Psychologicznie, obserwujemy tutaj zjawisko przeciążenia informacją (information overload), które prowadzi do paraliżu decyzyjnego. Kiedy jednostka jest bombardowana ogromem danych, jej zdolność do przetwarzania i oceny każdej informacji z osobna staje się niewystarczająca. Powoduje to, że zamiast świadomie wybierać wartościowe treści, ludzie często uciekają się do konsumpcji treści łatwo dostępnych, powierzchownych, lub tych, które są promowane przez algorytmy, a nie przez ich rzeczywistą wartość.
Odzyskaj wewnętrzny spokój i pewność siebie.
Zbuduj trwałe poczucie własnej wartości.
Zagubienie w Labiryncie Danych
Znaczenie psychologiczne cytatu tkwi w podkreśleniu braku metakognicji – czyli świadomości własnych procesów myślowych i zdolności do ich kontrolowania. Wykształcenie, które koncentruje się jedynie na umiejętności czytania, zaniedbuje rozwijanie zdolności do kwestionowania, oceniania wiarygodności źródeł, identyfikowania stronniczości czy odróżniania faktu od opinii. Taka luka w edukacji prowadzi do powstawania społeczeństw podatnych na manipulacje, fake newsy i bańki informacyjne. Ludzie potrafią czytać, ale brakuje im wewnętrznego kompasu, który pomógłby im nawigować w morzu informacji, wybierając to, co jest „godne przeczytania” – czyli wartościowe, rzetelne, pogłębiające wiedzę lub inspirujące do refleksji.
W rezultacie, pomimo teoretycznego dostępu do wszelkich światowych zasobów wiedzy, jednostki pozostają ograniczone do narrow view, kształtowanego przez algorytmy lub popularność, a nie przez merytoryczną wartość. Trevelyan w subtelny sposób wskazuje na wagę autorefleksji i krytycznego myślenia jako kluczowych komponentów prawdziwie wartościowego wykształcenia. Bez nich, umiejętność czytania staje się jedynie narzędziem odbioru, a nie aktywnego poszukiwania i kreowania wiedzy.