Miłość to działanie, a nie bierne doznawanie. (...) Kochać to przede wszystkim dawać, a nie brać. (...) Czynny charakter miłości - poza elementem dawania - ujawnia się w tym, że zawsze występują w niej pewne podstawowe składniki wspólne dla wszystkich jej form. Są to: troska, poczucie odpowiedzialności, poszanowanie i poznanie.
Miłość to aktywne, świadome działanie oparte na dawaniu, trosce, odpowiedzialności, poszanowaniu i poznaniu drugiej osoby.
Erich Fromm w swoim klasycznym dziele „Sztuka kochania” rewolucjonizuje nasze postrzeganie miłości, przedstawiając ją nie jako sentymentalne uczucie czy przypadkowe zdarzenie, lecz jako aktywny proces, sztukę, która wymaga nauki i zaangażowania. Cytat ten jest esencją jego myśli, wskazując na miłość jako na dynamiczną aktywność, a nie bierną formę doświadczania czy oczekiwania na spełnienie. Fromm mocno akcentuje, że „Miłość to działanie, a nie bierne doznawanie”. Oznacza to, że prawdziwa miłość nie jest jedynie rezultatem zbiegu okoliczności czy przejściowego stanu emocjonalnego. Jest ona świadomym wyborem, ciągłym dążeniem i zaangażowaniem, które manifestuje się w konkretnych czynach. To nie przypływ emocji, który nas zalewa, ale raczej strumień energii, którą aktywnie kierujemy.
Kluczowym elementem tego działania jest dawanie, a nie branie. Fromm podważa powszechną, konsumpcyjną wizję miłości, w której szuka się spełnienia własnych potrzeb poprzez drugą osobę. Dawanie w kontekście Fromma nie jest równoznaczne z poświęceniem się czy rezygnacją z siebie; jest to raczej wyraz żywotności i obfitości wewnętrznej. Dając, wzbogacamy drugiego, ale jednocześnie wzbogacamy siebie, doświadczając pełni i wartości. Jest to altruizm w najlepszym tego słowa znaczeniu, wynikający z wewnętrznej siły, a nie z poczucia braku.
Fromm wskazuje na cztery fundamentalne składniki, które są nieodłączną częścią każdej formy miłości, podkreślając jej aktywny i uniwersalny charakter:
Troska
To czynne zainteresowanie życiem i rozwojem ukochanej osoby. Oznacza to aktywne dbanie o jej dobrobyt, szczęście i wzrost. Nie jest to puste współczucie, ale konkretne zaangażowanie w jej życie i wspieranie jej na drodze do samorealizacji.
Czy wiesz, że relacje z matką są kanwą
dla wszystkich innych relacji, jakie nawiązujesz w życiu?
Poznaj mechanizmy, które kształtują Cię od dzieciństwa.
Odzyskaj władzę nad sobą i stwórz przestrzeń dla nowych relacji – z matką, córką, światem i samą sobą 🤍
W świecie, który każe Ci być kimś, odważ się być sobą.
Radykalna samoakceptacja to zaproszenie do wewnętrznej wolności.
Zobacz, czym jest i jak wiele może Ci dać!
Poczucie odpowiedzialności
Odnosi się do reagowania na potrzeby drugiego, zarówno te wyrażone, jak i niewyrażone. To świadomość, że nasze działania mają wpływ na drugą osobę i gotowość do podjęcia wysiłku, aby sprostać jej potrzebom w sposób konstruktywny. Nie jest to jedynie „obowiązek”, lecz raczej dobrowolna odpowiedź na indywidualność drugiej osoby.
Poszanowanie
Polega na akceptacji i uznaniu odrębności drugiej osoby. To patrzenie na nią taką, jaka jest, bez projekcji własnych oczekiwań czy pragnień. Oznacza to pozwolenie drugiej osobie na bycie sobą, na rozwijanie się we własnym tempie i według własnych ścieżek. Fromm podkreśla, że miłość nie jest dominacją, a wolnością.
Poznanie
Jest głębokim i nieustannym dążeniem do zrozumienia drugiej osoby. Nie jest to powierzchowna wiedza o faktach, ale wniknięcie w jej świat wewnętrzny, zrozumienie jej motywacji, lęków, marzeń. To akt empatii, który pozwala nam na autentyczne połączenie i budowanie prawdziwej bliskości. Poznanie jest kluczowe, aby troska, odpowiedzialność i poszanowanie mogły być autentyczne i ukierunkowane.
Psychologiczne znaczenie tych tez jest ogromne. Fromm przeciwstawia się spłycaniu miłości do poziomu instynktu czy romantycznej iluzji. Prezentuje ją jako dojrzały dojrzałą formę bycia, wymagającą wewnętrznego rozwoju i samodyscypliny. Jego koncepcja miłości jako aktywnego działania, opartego na trosce, odpowiedzialności, poszanowaniu i poznaniu, stanowi wyzwanie do pracy nad sobą i do budowania głębokich, autentycznych relacji, które mają potencjał do transformacji życia zarówno jednostki, jak i społeczeństwa.