PositiveLife

Filozoficzno-Psychologiczne Rozważania nad Mocą Słowa

Cytat Agnieszki Kozak w mistrzowski sposób kondensuje fundamentalne prawdy o psychologicznej i społecznej mocy języka. Odwołuje się do głęboko zakorzenionej w ludzkiej naturze potrzeby tworzenia sensu i do roli, jaką w tym procesie odgrywa komunikacja międzyludzka, szczególnie ta werbalna.

Sformułowanie „Słowami ubieramy drugą osobę albo w zbroje do walki albo w lęk, który unieruchamia” to metafora niezwykłej trafności. Zbroja do walki symbolizuje wzmocnienie wewnętrzne, poczucie wartości, kompetencje i odporność psychiczną. Konstruktywna komunikacja, pełna wsparcia, uznania, szacunku i wiary w potencjał drugiej osoby, buduje jej pozytywny obraz siebie. Daje jej narzędzia do radzenia sobie z wyzwaniami, do eksplorowania świata, do stawiania czoła trudnościom, a nawet do obrony przed negatywnymi wpływami. To przekaz, który mówi: „Jesteś wystarczający/a, masz siłę, możesz sobie poradzić”. Taka ekspozycja na pozytywne komunikaty tworzy u jednostki wewnętrzny zasób psychicznym, ułatwiający adaptację i rozwój. Jest to swego rodzaju samowypełniające się proroctwo – osoba, która słyszy, że jest zdolna, często zaczyna w to wierzyć i działać zgodnie z tym przekonaniem.

Z drugiej strony, lęk, który unieruchamia odzwierciedla destrukcyjny wpływ negatywnej, krytycznej, poniżającej lub nadmiernie kontrolującej komunikacji. Słowa mogą być jak więzienne mury, ograniczające poczucie sprawczości, kreujące poczucie winy, wstydu, niekompetencji. Ciągłe powtarzanie, że ktoś jest 'głupi', 'niezdarny', 'nic niewart', 'nieudacznik' – czy to wprost, czy poprzez subtelne aluzje, krytykę czy ignorowanie – uderza w fundamenty samooceny. Takie komunikaty generują wewnętrzny lęk, który paraliżuje inicjatywę, hamuje eksplorację, zwiększa podatność na stres i utrwala negatywny obraz siebie. Człowiek tak „ubrany” w lęk może zrezygnować z wyzwań, unikać nowych doświadczeń, a nawet wycofać się społecznie, ponieważ internalizuje te destrukcyjne przekazy jako prawdę o sobie.

Druga część cytatu, „To co mówimy do dziecka daje mu tożsamość, będącą rezerwuarem z którego będzie korzystało w dorosłym życiu”, podkreśla krytyczne znaczenie wczesnych doświadczeń językowych i komunikacyjnych w kształtowaniu się osobowości. Dziecko, będąc w stadium intensywnego rozwoju psychicznego i neurologicznego, jest niezwykle wrażliwe na sygnały płynące ze świata zewnętrznego, a rodzice i opiekunowie stanowią dla niego pierwotne źródło informacji o sobie i o świecie. Słowa, gesty, ton głosu – wszystko to jest przez dziecko interpretowane i wbudowywane w jego rodzącą się tożsamość.

Ten rezerwuar tożsamości to zespół przekonań o sobie (samoocena, poczucie własnej wartości), wzorców myślenia, schematów interpretacji świata, strategii radzenia sobie z emocjami i trudnościami, a także zasad moralnych i wartości. Jeśli dziecko słyszy, że jest kochane, mądre, zdolne do nauki na błędach, akceptowane bezwarunkowo, to w jego rezerwuarze gromadzą się zasoby psychiczne, które pozwolą mu budować zdrowe relacje, stawiać czoła wyzwaniom, rozwijać się i realizować swoje cele w dorosłym życiu. Będzie ono miało solidne fundamenty poczucia własnej skuteczności i stabilną bazę do budowania odporności psychicznej. Natomiast, jeśli rezerwuar zostanie wypełniony negatywnymi przekazami, poczuciem odrzucenia, wstydu, lęku przed porażką, to dorosłe życie będzie naznaczone trudnościami w nawiązywaniu relacji, niską samooceną, lękami, perfekcjonizmem lub unikaniem wyzwań. Człowiek będzie nieświadomie odgrywać scenariusze zapisane w dzieciństwie, powielając wzorce, które zostały mu przekazane.

Z perspektywy psychologii rozwojowej i poznawczej, cytat odnosi się do internalizacji. Dzieci (a także dorośli) internalizują słowa i przekonania innych na swój temat, szczególnie te pochodzące od znaczących osób. Te internalizowane przekazy stają się częścią ich wewnętrznego dialogu, co następnie wpływa na ich myśli, emocje i zachowania. Na poziomie filozoficznym, cytat podkreśla również fenomenologiczną naturę doświadczenia – to, co mówimy, nie tylko opisuje rzeczywistość, ale ją współtworzy w umyśle odbiorcy. Słowa mają moc kreowania subiektywnej rzeczywistości – potrafią wzmocnić człowieka lub go zniszczyć, determinując jego ścieżkę życiową. Jest to potężne przypomnienie o odpowiedzialności, jaką ponosimy za słowa, które wypowiadamy, szczególnie w odniesieniu do tych, którzy są od nas zależni i kształtują swoją tożsamość.