Wytrenowani w łykaniu jedzenia bez przegryzania, łykamy coraz więcej w dorosłym życiu. Łykamy, robiąc z siebie śmietnik — bo nie umiemy odróżnić tego, co nam służy, od tego, co nas zatruwa.
Przyjmujemy treści bez refleksji, zatruwając się tym, czego nie analizujemy, bo nie nauczono nas odróżniać dobra od zła psychologicznego.
Cytat Agnieszki Kozak, choć pozornie dotyczy aktu jedzenia, w rzeczywistości porusza fundamentalne aspekty ludzkiej egzystencji i funkcjonowania psychologicznego.
„Wytrenowani w łykaniu jedzenia bez przegryzania, łykamy coraz więcej w dorosłym życiu” – Ten fragment odnosi się do procesu socjalizacji i wczesnego dzieciństwa. Dzieci, często nieświadomie, są „trenowane” do przyswajania treści i wartości bez głębszej refleksji. Może to być system edukacji, który kładzie nacisk na reprodukcję wiedzy zamiast na krytyczne myślenie, presja społeczna, która wymusza pewne zachowania i przekonania, czy też modele wychowawcze, które nie uczą dziecka samodzielnej oceny i wyboru. „Łykanie bez przegryzania” symbolizuje tutaj brak internalizacji, zrozumienia i analizy. To przyjmowanie informacji, idei, relacji czy nawet emocji jako gotowego produktu, bez poddawania ich indywidualnej weryfikacji. W dorosłym życiu to zachowanie eskaluje, bo staje się nawykiem, utrwalonym schematem poznawczym i behawioralnym.
„Łykamy, robiąc z siebie śmietnik” – Ta metafora jest niezwykle mocna. „Śmietnik” oznacza tu kumulację wszystkiego, co zostało przyjęte bez selekcji – zarówno rzeczy pożytecznych, jak i tych obciążających, toksycznych czy bezwartościowych. Psychologicznie rzecz biorąc, stajemy się „śmietnikiem” w kontekście naszych wartości, przekonań, emocji, a nawet tożsamości. Przyjmujemy cudze oczekiwania, zinternalizujemy negatywne komunikaty, gromadzimy traumatyczne doświadczenia bez ich przetworzenia, budujemy fałszywe ja na podstawie tego, co „powinniśmy”, a nie na tym, co „jesteśmy” lub „chcemy być”. To prowadzi do wewnętrznego chaosu, poczucia przeciążenia i utraty spójności.
„Bo nie umiemy odróżnić tego, co nam służy, od tego, co nas zatruwa” – To jest sedno problemu. Trening „łykania bez przegryzania” prowadzi do deficytu metapoznawczego i zaburzenia funkcji oceniającej. Umiejętność odróżniania tego, co „służy” (czyli wspiera nasz rozwój, dobrostan, autentyczność) od tego, co „zatruwa” (co szkodzi, ogranicza, obciąża psychicznie i emocjonalnie), jest kluczowa dla zdrowia psychicznego. Brakuje nam umiejętności refleksji, samoświadomości, krytycznego myślenia, a także stawiania granic. „Zatruwanie” może przybierać formę toksycznych relacji, szkodliwych nawyków, obezwładniających przekonań, destrukcyjnych schematów myślenia czy nawet konsumowania nadmiaru bezwartościowych treści informacyjnych. W konsekwencji braku tej umiejętności, ludzie doświadczają chronicznego stresu, wypalenia, lęku, depresji i poczucia zagubienia, ponieważ ich wewnętrzny krajobraz jest zdominowany przez „śmieci”, które przyswoili, nie potrafiąc ich przetworzyć ani odrzucić. Cytat ten jest wezwaniem do rozwoju świadomego filtrowania treści w naszym życiu, zarówno tych fizycznych, jak i psychicznych, aby móc budować życie sprzyjające autentycznemu dobrostanowi. Jest to esencja higieny psychicznej i samopoznania.