Niektórzy będą próbowali unikać cierpienia nieodłącznie związanego z rozłąką, desperacko lgnąc do drugiego, podążając za nim krok w krok i trzymając się go za wszelką cenę.
Ludzie lękowo lgną, by uniknąć bólu rozłąki, próbując kontrolować stratę i utrzymać iluzję bezpieczeństwa w relacji.
Rozłąka i iluzja kontroli: Psychologiczny wymiar lękowego przywiązania
Cytat Gábora Matégo doskonale oddaje złożoną dynamikę ludzkiego przywiązania i głęboko zakorzenioną awersję do cierpienia, zwłaszcza tego, które wiąże się z utratą lub rozłąką. Analiza tego zdania prowadzi nas do sedna psychologii humanistycznej, teorii przywiązania oraz neurobiologicznych podstaw naszych reakcji emocjonalnych.
W perspektywie psychologicznej, lęk przed rozstaniem jest fundamentalnym doświadczeniem, którego korzenie sięgają wczesnego dzieciństwa. Teoria przywiązania, rozwinięta przez Johna Bowlby'ego i Mary Ainsworth, wskazuje, że sposób, w jaki tworzymy więzi z opiekunami w dzieciństwie, kształtuje nasze przyszłe relacje. Kiedy opiekunowie są niekonsekwentni, niedostępni lub odrzucający, dziecko może rozwinąć lęk albo unikanie w przywiązaniu. Osoby, o których pisze Maté, przejawiają cechy lękowego (ambiwalentnego) stylu przywiązania. Charakteryzuje się on intensywną potrzebą bliskości, obawą przed odrzuceniem i silną reakcją na rozłąkę. Lgnąc desperacko do drugiego, starają się zminimalizować ból nieuniknionej separacji, tworząc iluzję kontroli nad relacją i nad swoimi emocjami.
Filozoficznie, cytat dotyka również koncepcji egzystencjalnego lęku. Rozstanie, czy to fizyczne, czy emocjonalne, stawia nas w obliczu naszej własnej skończoności i autonomii. Utrata drugiego człowieka jest przypomnieniem o naszej podatności na samotność i nieuchronność zmian. Desperackie lgnięcie staje się wówczas mechanizmem obronnym, próbą ucieczki przed konfrontacją z tą fundamentalną, niekomfortową prawdą o ludzkiej kondycji. To próba przylgnięcia do stabilności w obliczu niepewności, do pełni w obliczu pustki.
Neurobiologicznie, unikanie cierpienia jest głęboko zakorzenioną tendencją mózgu. System nagrody i kary, umiejscowiony w układzie limbicznym, silnie motywuje nas do poszukiwania przyjemności i unikania bólu. Rozłąka aktywuje w mózgu obszary związane z bólem fizycznym i stratą, co wyjaśnia intensywność odczuwanych emocji. Desperackie próby utrzymania bliskości są próbą uniknięcia tej awersyjnej stymulacji.
Wreszcie, cytat Matégo jest również komentarzem do kultury współzależności – tendencji do definiowania własnej wartości i tożsamości poprzez relacje z innymi. W takiej perspektywie, rozłąka nie jest tylko stratą partnera, ale zagrożeniem dla samego poczucia „ja”. Dlatego ludzie mogą „trzymać się za wszelką cenę”, poświęcając swoją autonomię i dobro, byle tylko uniknąć konfrontacji z wewnętrzną pustką i lękiem przed byciem samemu.