Więzi nas nie świat i nie to, co poza nami, ale to, co nosimy w sobie. Nie jesteśmy odpowiedzialni za świat, który ukształtował nasz umysł, ale możemy wziąć odpowiedzialność za umysł, za pomocą którego stwarzamy swój świat.
Nie to, co na zewnątrz, lecz nasze wewnętrzne mechanizmy i odpowiedzialność za ich zmianę, kształtują to, jak tworzymy swój świat.
Cytat Gábora Matégo jest głębokim wglądem w mechanizmy formowania się ludzkiego doświadczenia, łączącym perspektywę psychologiczną z filozoficzną. W jego sednie leży idea, że klucz do naszego samopoczucia i sposobu, w jaki postrzegamy świat, nie leży w czynnikach zewnętrznych, ale w wewnętrznej konstrukcji naszej psychiki.
Pierwsza część zdania – “Więzi nas nie świat i nie to, co poza nami, ale to, co nosimy w sobie” – odnosi się do koncepcji wewnętrznego locus kontroli. W psychologii, to przekonanie, że nasze życie jest pod naszą kontrolą, a nie dziełem przypadku czy zewnętrznych okoliczności. Maté sugeruje, że to nasze własne schematy poznawcze, przekonania, doświadczenia (często nieświadome, wynikające z wczesnych przeżyć) i reakcje emocjonalne są prawdziwymi „więzami”, które kształtują naszą rzeczywistość. Nie chodzi tu o negowanie wpływu środowiska zewnętrznego, lecz o podkreślenie, że ostateczna interpretacja i reakcja na te bodźce zależy od naszej wewnętrznej optyki. To, co „nosimy w sobie”, to nasza historia, nasze rany, ale i nasze zasoby wewnętrzne – odporność, zdolność adaptacji, kreatywność.
Druga część – “Nie jesteśmy odpowiedzialni za świat, który ukształtował nasz umysł, ale możemy wziąć odpowiedzialność za umysł, za pomocą którego stwarzamy swój świat” – wprowadza kluczowy element odpowiedzialności. Maté uznaje tu wpływ środowiska na wczesny rozwój psychiczny. Dzieciństwo, relacje z opiekunami, traumy (często rozwojowe) – to wszystko kształtuje strukturę naszego umysłu, nasze schematy myślenia i reagowania. Nie mieliśmy wpływu na te początkowe warunki, ale jako dorośli posiadamy zdolność do refleksji i transformacji. Jest to kwintesencja podejścia Matégo do traumy i uzależnień – podkreśla, że choć nie jesteśmy winni swojej traumie, to możemy podjąć świadomą pracę nad jej konsekwencjami. „Wzięcie odpowiedzialności za umysł” oznacza tu rozwój samoświadomości, zrozumienie swoich mechanizmów obronnych, przekonań (często samoograniczających) i wzorców reagowania. To proces aktywnego przepracowania, uwalniania się od starych, niesłużących nam wzorców i tworzenia nowych, bardziej adaptacyjnych dróg reagowania na świat. To umysł staje się wtedy nie tylko narzędziem percepcji, ale i narzędziem kreacji – kreacji nowej, bardziej świadomej i autentycznej wersji nas samych i naszej rzeczywistości.
Kontekst cytatu Matégo jest niezwykle istotny. Jako lekarz i psychoterapeuta specjalizujący się w traumie i uzależnieniach, często spotyka się z ludźmi, którzy czują się ofiarami okoliczności. Ten cytat jest dla nich zaproszeniem do przejęcia agencji, do zrozumienia, że choć przeszłość ukształtowała naszą teraźniejszość, to teraźniejszość i przyszłość są do przepracowania i aktywnego stworzenia. To przesłanie nadziei i empowermentu, które podkreśla, że prawdziwa wolność leży w zdolności wpływania na własny wewnętrzny świat.