Jeśli rana nie zagoi się sama, może się wydarzyć jedno z dwojga: będzie się jątrzyć albo, co jest częstsze, zostanie zastąpiona grubą warstwą tkanki bliznowatej. Otwarta rana jest ciągłym źródłem cierpień i miejscem narażonym na ból wskutek nawet najbłahszego bodźca.
Trauma (rana) bez leczenia prowadzi do chronicznego bólu (jątrzenie) lub emocjonalnej obojętności (bliznowacenie), czyniąc nas wrażliwymi.
Cytat Gábora Maté, pozornie prosty w swej metaforze, jest w rzeczywistości głębokim studium psychologicznym ludzkiej reakcji na traumę i cierpienie. Maté, jako lekarz i terapeuta, skupia się na tym, jak nasze neurologiczne i emocjonalne systemy reagują na niezrozumiałe, nieprzetworzone lub niezakończone doświadczenia. Rana w tym kontekście nie jest jedynie fizycznym uszkodzeniem, lecz symbolicznym przedstawieniem każdego rodzaju cierpienia – od dziecięcej traumy, przez utratę bliskich, po chroniczny stres.
Pierwsza część – „jeśli rana nie zagoi się sama” – odnosi się do naszej naturalnej zdolności do samoregulacji i odporności. Istnieją mechanizmy psychologiczne, które pozwalają na przetwarzanie trudnych doświadczeń. Jednakże, gdy te mechanizmy są niewystarczające lub zaburzone, pojawiają się wspomniane dwie ścieżki.
„Będzie się jątrzyć” to metafora stanu chronicznego cierpienia. Psychologicznie oznacza to niezakończony proces żałoby, chroniczną ruminację, ciągłe poczucie krzywdy, lęku lub depresji. To stan, w którym rana, zamiast zblednąć, staje się bardziej bolesna, infekując inne obszary życia i relacji. Jest to wyraz uwięzienia w przeszłości, niezdolności do porzucenia bólu, który staje się centralnym elementem tożsamości.
Druga, „częściej spotykana” opcja – „zostanie zastąpiona grubą warstwą tkanki bliznowatej” – jest równie, jeśli nie bardziej, złowieszcza. Psychologicznie blizna ta symbolizuje dysocjację, wyparcie i tworzenie mechanizmów obronnych, które, choć chronią przed ostrym bólem, jednocześnie odcinają nas od naszych prawdziwych emocji. Blizna to rodzaj pancerza, który chroni przed kolejnym zranieniem, ale jednocześnie ogranicza zdolność do odczuwania, empatii i autentycznego połączenia z innymi. To właśnie w tej tkance bliznowatej leży geneza wielu form psychopatologii, od chronicznego znieczulenia emocjonalnego po tendencje do kompulsywnych zachowań.
Ostatnie zdanie – „Otwarta rana jest ciągłym źródłem cierpień i miejscem narażonym na ból wskutek nawet najbłahszego bodźca” – podkreśla znaczenie traumy, która jest nie tylko bólem samym w sobie, ale także czyni nas hiperwrażliwymi na przyszłe doświadczenia. Nawet neutralne bodźce, które dla osoby bez niezagojej rany byłyby nieszkodliwe, dla osoby z taką raną mogą wywołać lawinę cierpienia, aktywując stare neuro-emocjonalne ścieżki bólu. To jest podstawa reakcji na wyzwalacze w PTSD czy złożonej traumie.
W ujęciu filozoficznym, cytat Matégo dotyka kwestii egzystencjalnej odpowiedzialności za swoje cierpienie. Nie chodzi o obwinianie, lecz o uświadomienie sobie, że ignorowanie ran prowadzi do pogłębiania się cierpienia lub do tworzenia fałszywego ja, opartego na unikaniu. Prawdziwa transformacja wymaga odwagi, by zmierzyć się z raną, pozwolić jej na autentyczne, choć bolesne, zagojenie, zamiast chować się za blizną. W tym sensie, cytat Matégo jest wezwaniem do autentyczności i pracy nad sobą, do głębokiego zrozumienia własnych mechanizmów obronnych i do odzyskania pełnej zdolności do doświadczania życia, zarówno w bólu, jak i w radości.