Badania psychologiczne dowiodły, że osoby o niskim poczuciu sprawczości mają skłonność do przypisywania sukcesów czynnikom zewnętrznym.
Ludzie z niską sprawczością przypisują sukcesy losowi, unikając osobistej odpowiedzialności; to mechanizm obronny, hamujący rozwój i samorozwój.
Cytat Stefanie Stahl, iż „Badania psychologiczne dowiodły, że osoby o niskim poczuciu sprawczości mają skłonność do przypisywania sukcesów czynnikom zewnętrznym”, dotyka sedna ludzkiego doświadczenia i fundamentalnych mechanizmów psychologicznych kształtujących nasze postrzeganie świata i samych siebie. Z perspektywy psychologii, odnosi się do kluczowego konstruktu jakim jest umiejscowienie kontroli (locus of control), pojęcie wprowadzone przez Juliana Rottera. Osoby o niskim poczuciu sprawczości charakteryzują się zazwyczaj zewnętrznym umiejscowieniem kontroli. Oznacza to, że wierzą, iż to czynniki zewnętrzne – los, szczęście, inni ludzie, zbiegi okoliczności – decydują o ich sukcesach (a także porażkach).
Filozoficznie, ten mechanizm odzwierciedla pewien rodzaj determinantyzmu w postrzeganiu własnej egzystencji. Jednostka nie widzi siebie jako aktywnego agenta zmian, lecz raczej jako biernego odbiorcę zdarzeń. To podejście może prowadzić do poczucia bezradności i rezygnacji, ponieważ jeśli sukcesy są dziełem przypadku, to wysiłek własny staje się bezcelowy. Na poziomie psychologicznym, takie myślenie jest często mechanizmem obronnym. Przypisanie sukcesu czynnikom zewnętrznym może chronić ego przed potencjalną porażką w przyszłości, ponieważ jeśli dzisiejszy sukces był dziełem przypadku, to ewentualna przyszła porażka nie będzie świadczyć o braku kompetencji czy wartości jednostki.
Odzyskaj wewnętrzny spokój i pewność siebie.
Zbuduj trwałe poczucie własnej wartości.
Kontekst ten jest szczególnie istotny w terapii. Praca z osobami o niskim poczuciu sprawczości polega często na restrukturyzacji ich schematów myślowych, tak aby zaczęły dostrzegać własny wpływ na wydarzenia. Kognitywna terapia behawioralna (CBT) jest tutaj szczególnie pomocna, skupiając się na identyfikowaniu i zmienianiu dysfunkcyjnych wzorców myślenia. Celem jest przesunięcie umiejscowienia kontroli w kierunku wewnętrznym, co z kolei prowadzi do wzrostu poczucia własnej wartości, większej motywacji do działania i większego poczucia skuteczności.
Warto również zauważyć, że to zjawisko ma wpływ na sposób, w jaki ludzie uczą się i rozwijają. Jeśli sukcesy są przypisywane zewnętrznym czynnikom, jednostka może nie odczuwać potrzeby analizowania, co dokładnie zrobiła dobrze, aby powtórzyć ten sukces w przyszłości. Brak refleksji nad własnymi działaniami hamuje rozwój osobisty i zawodowy. Ta psychologiczna tendencja podkreśla złożoność ludzkiej psychiki i znaczenie samoświadomości w kształtowaniu zdrowego i produktywnego życia.