Każdy człowiek jest zobowiązany przyczyniać się, ile w jego mocy, do dobra drugich, i zaiste nic nie jest wart ten, kto nikomu nie jest użyteczny.
Wartość człowieka tkwi w jego wkładzie w dobro innych, dając poczucie sensu, satysfakcji i budując samoocenę.
Głębokie rozumienie kartezjańskiego imperatywu użyteczności społecznej
Cytat Kartezjusza,
„Każdy człowiek jest zobowiązany przyczyniać się, ile w jego mocy, do dobra drugich, i zaiste nic nie jest wart ten, kto nikomu nie jest użyteczny.”
stanowi esencję etycznego i społecznego wymiaru racjonalizmu, zakorzenionego głęboko w ludzkiej psychice. Na pierwszy rzut oka, może wydawać się surowy, a nawet bezwzględny, jednakże jego psychologiczne implikacje są o wiele bardziej złożone i, paradoksalnie, fundamentalne dla dobrostanu jednostki.
Z filozoficznego punktu widzenia Kartezjusz, choć najbardziej znany z „Cogito ergo sum”, podkreśla tutaj, że czysta egzystencja, nawet ta racjonalna i świadoma, nie jest wystarczająca dla pełnej wartości ludzkiej. Wartość ta nabiera sensu dopiero poprzez relację z Drugim i aktywne zaangażowanie na rzecz wspólnego dobra. Jest to odejście od hermetycznego indywidualizmu na rzecz etyki odpowiedzialności społecznej. To podejście rezonuje z późniejszymi koncepcjami humanistycznymi, podkreślającymi znaczenie sensu życia, który często jest odnajdywany w transcendowaniu własnego ego.
Nie musisz już wybuchać ani udawać, że nic Cię nie rusza.
Zrozum, co naprawdę stoi za gniewem, lękiem czy frustracją i naucz się nimi zarządzać, zamiast pozwalać, by rządziły Tobą.
Z perspektywy psychologicznej, cytat ten dotyka głęboko zakorzenionych potrzeb człowieka. Psychologia ewolucyjna wskazuje, że człowiek jest istotą ultra-społeczną. Przynależność, współpraca i pomaganie innym były kluczowe dla przetrwania gatunku. Bycie „użytecznym” aktywuje systemy nagrody w mózgu, prowadząc do uczucia satysfakcji, spełnienia i szczęścia. Jest to tzw. „helfer’s high” – euforia pomagającego.
Ponadto, poczucie użyteczności jest ściśle związane z poczuciem własnej wartości i samooceną. Kiedy jednostka przyczynia się do dobra innych, dostaje pozytywne wzmocnienie z otoczenia, co buduje jej wewnętrzne zasoby psychiczne. Brak poczucia użyteczności, zgodnie z Kartezjuszem, prowadzi do dewaluacji siebie, co psychologicznie jest niezwykle destrukcyjne, mogąc skutkować apatią, depresją i poczuciem beznadziei. Kartezjusz nie mówi o miłości czy empatii wprost, ale o „zobowiązaniu”, co sugeruje, że działanie na rzecz dobra innych nie jest jedynie kwestią uczuć, ale moralnym imperatywem racjonalnego bytu. Ta racjonalna motywacja do prospołecznych zachowań jest kluczowa w budowaniu zdrowej i funkcjonującej społeczności. Człowiek, który świadomie unika jakiegokolwiek wkładu w otoczenie, z psychologicznego punktu widzenia, izoluje się i pozbawia się jednego z fundamentalnych źródeł osobistego sensu i dobrostanu.